سخنان پيامبرصلى الله عليه وآله و خاندان او پرتوهايى هستند كه از جانهاى پاك‏آنان، پس از تابيدن آفتاب قرآن كريم بر آنها، در خشيدن مى‏گيرد. اين‏نور، نور خداست وهدايتى از هدايتهاى خدا. روانهاى نا آرام بدين نور به‏آرامش مى‏رسند وكشتيهاى بيچارگان پس از گردشى سخت در ميان امواج‏شك و ترديد، در ساحل امن آنها به راحتى و آسايش دست مى‏يابند. آنچه‏در سطور زيرين، با يكديگر مى‏خوانيم كلمات نورانى است كه تاريخ ازگفتارهاى امام در خود جاودان نگاه داشته است.
امام حسن عسكرى‏عليه السلام در رهنمودى خردمندانه به يكى از پيروانش‏شيوه شايسته‏اى را كه تبعيّت از آن در شرايط بحرانى و دشوار سزاواراست، توصيّه مى‏فرمايد. آن حضرت چنين مى‏گويد:
"شما را به ترس از خدا و پارسايى در دين خود و كوشش در راه خداوراستگويى توصيه مى‏كنم و به امانت‏دارى از هر كس كه بوده باشد خوب و يابد وفادار باشيد، و به طول دادن سجده‏ها و خوش همسايگى سفارش مى‏كنم‏كه محمّدصلى الله عليه وآله بدين روش آمده. در عشاير آنان نماز بخوانيد و بر سر جنازه آنهاحضور يابيد، و بيمارهاشان را عيادت و حقوقشان را ادا كنيد. زيرا هر كس ازشما كه در ديانت خود پارسايى پيشه كرد و راست گفت و امانت‏دار بود و بامردم خوشرفتارى كرد و گفتند اين (فرد) يك شيعه است، من از اين امرشادمان مى‏شوم.
از خدا بپرهيزيد و زينتى باشيد براى ما و نه مايه زشتى و ننگ. هرگونه‏دوستى را براى ما جلب كنيد و هر زشتى را از ما بگردانيد. چون هر خوبى كه‏در باره ما گفته شود ما شايسته آنيم و هر بدى كه در باره ما گفته شود ما چنان‏نيستيم.
ما را در كتاب خدا حقّى است، ثابت و قرابتى كه با رسول خداصلى الله عليه وآله‏داريم، و خداوند ما را پاك شمرده و احدى مدّعى اين (كرامت) نيست
مگردروغگو، خدا و مرگ را بسيار ياد آريد، و قرآن بخوانيد و بر پيامبرصلى الله عليه وآله بسياردرود فرستيد كه درود بر رسول خداصلى الله عليه وآله ده حسنه دارد. آنچه را به شما توصيه‏كردم خوب به خاطر سپاريد، شما را به خدا مى‏سپارم و بر شما درودمى‏فرستم".(1)
ايمان مردم به رهبرى شاهد و حاضر در ميان آنها، بسى مشكلتروگرانتر است از ايمان آوردن آنان به كسى كه از بين آنها رفته و رخت بربسته است. زيرا آنها اگر به رهبر شاهد حاضر ايمان بياورند، از آنهامى‏خواهد كه از او پيروى كنند و تابع و مطيع دستوراتش باشند و فرمانبرى‏بسيار گران است بويژه وقتى كه ديدگاهها و منافع با يكديگر تناقض پيداكنند. از اين رو شرايط توقف معروف به (وقف) نزد بسيارى از شيعيان، به هنگام وفات يك امام و جانشينى امامى ديگر پيدا مى‏شود. بسيارى ازاين توقفها از جانب وكلايى بوده كه اموال وحقوق مردم در نزد آنها بوده‏است و طوفان رياست و شهوت قدرت آنان را به بازى گرفته است.
امام حسن عسكرى‏عليه السلام از ناحيه چنين افرادى، آزارهاى بسيارى‏متحمّل شد به طورى كه حتّى مى‏توان گفت آن حضرت بيش از امامان‏پيشين آزار ديد و رنج كشيد چنانكه خود در حديثى كه از وى روايت‏كرده‏اند، فرموده است:
"هيچ كدام از پدرانم آزموده نشدند چنانكه من به خاطر ترديد اين‏گروه در باره‏ام، آزموده شدم".
چه بسا عامل اين ترديد، شك در استمرار امامت بوده باشد. از اين روآن حضرت در رد اين شك مى‏فرمايد:
"اگر اين امر (امامت) امرى است كه بدان باور آورده‏ايد و براى آن سرتسليم فرود آورده‏ايد مؤقت مى‏بود و سپس از هم گسسته مى‏شد، پس جاى‏شك بود، امّا اگر اين امر تا زمانى كه امور خدا ادامه دارد، متصل و ناگسسته است، پس اين شك چه معنايى دارد؟!".(2)
آن حضرت به يكى از ياران مورد اعتماد خود به نام اسحاق بن اسماعيل‏نيشابورى كه نامه‏هاى فراوانى ميان او و امام رد و بدل گشته، نامه‏اى‏مى‏نگارد. در اين نامه به احتجاج امام بر امامت و ميزان اهمّيّت آن برمى‏خوريم. بياييد در اين نامه دقت به خرج دهيم.
"خداوند ما و شما را در پرده خود نگاه دارد و در همه كارهايت به‏نيروى صنع خويش تو را يار باد، خدايت رحمت كند، نامه‏ات را (خواندم و) فهيمدم ما به شكر خدا و نعمت او اهل بيتى هستيم كه بردوستان خود دلسوزيم، و به احسان پياپى خدا و بخشش وى بديشان‏خوشحاليم، و هر نعمتى كه خداى تبارك و تعالى بر آنها ارزانى دارد به‏حساب آوريم. اى اسحاق! خداوند بر تو وهَمتايانت نعمت خود را تمام‏كند، تمام آن كسانى كه خداوند به آنها مهر ورزيده و به نعمت خود آنان راهمچون تو بينا كرده و كمال نعمت خود را به بهشت رفتن آنان، مقدّرداشته است. هر نعمتى هر چه هم والا و با ارزش باشد چيزى نيست جزآنكه - به خاطر سپاس و ستايش خداوند و منزّه دانستن نام‏هاى مقدس او -بايد شكر آن ادا شود. و من مى‏گويم "الحمد للَّه" برترين چيزى است كه‏ستاينده خدا او را تا ابد سپاس گزارده در برابر منّتى كه خداوند بر تو نهاده‏است از رحمت خويش و تو را از هلاكت رهايى بخشيده، و راه تو را درگذر از آن گردنه هموار فرموده. به خدا سوگند كه آن گردنه‏اى است بس‏دشوار وگذر از آن سخت و بلايش بزرگ و در كتابهاى پيشينيان از آن يادشده. شما در دوران امام گذشته تا زمانى كه از دنيا رفت و در دوران‏امامت من كارهايى داشتيد كه پسنديده و موفّق نبود.
اى اسحاق! يقيناً بدان كه هر كس از اين دنيا كور و نابينا بيرون رفت‏در آخرت هم كور باشد و گمراهتر.
اى اسحاق! ديدگان كور نيستند بلكه دلهايى كه درون سينه‏هايندكوراند واين سخن خداست در كتاب استوارش از قول ستمگرى، آنجا كه‏مى‏فرمايد: (قَالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِي أَعْمَى‏ وَقَدْ كُنتُ بَصِيراً * قَالَ كَذلِكَ أَتَتْكَ‏آيَاتُنَا فَنَسِيتَهَا وَكَذلِكَ الْيَوْمَ تُنسَى‏ (3)).
"پروردگارا! چرا مرا كور محشور كردى من بينا بودم. خدا فرمايد:اينچنين آيات ما به تو رسيد پس آنها را فراموش كردى و (در برابر) تو هم‏امروز فراموش شدى".
وكدامين آيت بزرگتر از حجّت خدا بر حقش و امين او در بلادش‏وگواه او بر بندگانش مى‏باشد؟!
كسى كه گذشتگان از پدران نخست او از پيامبرانند و پدران بعدى‏اش‏اوصيا كه درود و بركات خدا بر تمام آنها باد.
شما را كجا سرگردان كردند و همچون چهار پايان به كجا رومى‏آوريد؟! از حق رخ بر مى‏تابيد و به باطل مى‏گراييد، ونعمت خدا را ناسپاسى مى‏كنيد يا از كسانى هستيد كه به پاره‏اى از كتاب ايمان مى‏آورندوبه پاره‏اى ديگر كفر مى‏ورزند. پس پاداش آن كس كه چنين مى‏كند، ازشما يا غير شما، چيزى نيست مگر خوارى در زندگى دنيا و عذاب طولانى‏در زندگى پاينده اخروى، و به خدا كه اين رسوايى بزرگ است.
خداوند كه از روى منّت و رحمتش بر شما فرايضى مقرّر فرمود، نه‏براى آن بود كه بدانها نياز داشته، بلكه (قرار دادن اين فرايض) رحمتى‏بود از جانب او كه معبودى جز او نيست، بر شما، تا پليد را، از پاك جداسازد و آنچه را كه در دلهاى شماست بيازمايد و آنچه در دلهايتان است‏پاك و صاف كند تا به سوى رحمت خدا سبقت گيريد و جايگاههاى شمادر بهشتش تفاوت يابند. پس بر شما حجّ و عمره و گزاردن نماز وپرداختن زكات و روزه و ولايت را واجب فرمود و درى هم به روى شماگشود كه درهاى فرايض را بدان باز گشاييد تا كليدى (براى رسيدن) به راه‏او باشد. اگر محمّد و جانشينانش از فرزندانش نبودند شما چون چهارپايان سر گشته مى‏شديد، هيچ كدام از فرايض را در نمى‏يافتيد.
و آيا مى‏توان به شهرى در آمد جز از راه دروازه‏اش؟!
و چون بر شما منّت نهاد به قرار دادن اوليا (امامان) پس‏از پيامبرتان، در كتاب خويش فرمود:
(الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلاَمَ‏دِيناً (4)).
"امروز دين شما را كامل كردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام‏را دين شما پسنديدم".
پس براى اولياى خود بر شما حقوقى قرار داد و شما را به اداى آن دستورفرمود تا آنچه از زن و مال و خوردنى و نوشيدنى بر دوش داريد، براى شماحلال باشند، خداوند فرمود:
(قُل لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى‏ (5)).
"بگو از شما مزدى بر آن نخواستم جز دوستى با خويشانم".
و بدانيد كه هر كس بخل ورزد، بر خود بخل ورزيده و خداوند بى نيازاست و شما نيازمندانيد كه خدائى جز او نيست، و سخن در باره آنچه به‏سود و زيان شما بود به درازا كشيده شد.."(6)
-------------------------------------------------
1-حياة الامام العسكرى، ص‏372.
2-بحارالانوار، ج‏75، ص‏372.
3-سوره طه، آيات 125 و 126.
4-سوره مائده، آيه 3.
5-سوره شورى، آيه 23.
6-بحارالانوار، ج‏75، ص‏374 - 376.
--------------------------------------------
آية الله حاج سيد محمد تقى مدرسى
مترجم: محمد صادق شريعت