352: مستند ساختمان مسجد جمكران چيست؟
مستند مسجد جمكران قضيه اى است كه مرحوم حاجى نورى در كتاب ((نجم الثقاقب)) و ((جنة الماءوى)) و ((الكلمة الطيبة)) و نيز ميرزاى محمد تقى ارباب قمى در كتاب ((تاريخ دارالايمان)) و ديگران از كتاب ((تاريخ قم)) تاءليف حسن بن محمد بن حسن قمى، به نقل از كتاب ((مونس ‍ الحزين)) محمد بن بابويه معروف به شيخ صدوق نقل كرده اند.
اين نقل مشتمل بر قضيه اى از حسن بن مثله جمكرانى رحمة الله عليه است كه در آن اشاره به ملاقاتى شده كه او در سال 293 هجرى در بيدارى با امام زمان عليه السلام داشته است. در اين ديدار حضرت به او دستور مى دهند كه با علم جليل القدر سيد ابى الحسن الرضا از علماى قم ارتباط پيدا كرده و با كمك او مسجدى را در اين مكان موجود بنا نمايد... (1).
قابل توجه اينكه كتاب ((انوار المشعشعين)) از كتاب ((تاريخ قم)) و او نيز از كتاب مونس الحزين از امير المومنين عليه السلام، قضيه به اهتزاز در آمدن پرچم امام زمان عليه السلام از مسجد جمكران را نقل كرده است.
353: مدرك نماز خاص مستحبى در مسجد جمكران چيست؟
در قضيه اى كه حسن بن مثله جمكرانى نقل مى كند، آمده است: حضرت فرمود: ((... در اين مكان هفت روز اقامت كن و در آن چهار ركعت نماز گزار، دو ركعت نماز تحيت مسجد در هر ركعت يك بار سوره حمد و هفت بار سوره اخلاص و تسبيح ركوع و سجود را نيز هفت بار تكرار كن. و دو ركعت نيز نماز به نيَّت نماز صاحب الزمان به جاى آور، در ركعت اول سوره حمد و هنگامى كه به ((اياك نعبد و اياك نستعين)) رسيدى اين جمله را صد بار تكرار كن و بعد از اكمال سوره حمد، يك بار سوره اخلاص را مى خوانى آن گاه ذكر ركوع و سجود را هر كدام هفت بار مى گويى و در ركعت دوم نيز همين عمل را تكرار مى كنى.
بعد از امام نماز يك بار ذكر ((لا اله الا الله)) مى گويى و بعد از تسبيحات حضرت زهرا سلام الله عليها صد بار صلوات در سجده مى فرستى. آن گاه فرمود: بر تو باد به مواظبت بر اين نماز و هر كس در آن مسجد حاضر شود و اين نماز را به جاى آورد مثل آن است كه در بيت العتيق (خانه خدا) نماز گزارده است)) .
354: آيا سند قضيه بناى مسجد جمكران معتبر است؟
در مورد بناى مسجد جمكران و خواندن نماز در آن احتياج به بررسى سند اين قضيه نيست، زيرا مطابق احاديث صحيح السند كه در مورد اعمال مستحب رسيده هر كس به گمان رسيدن به ثواب عمل مستحبى را انجام دهد به او ثواب داده مى شود گر چه آن حديث واقعيت نداشته باشد.
كلينى به سند صحيح از امام صادق عليه السلام نقل كرده كه فرمود: ((هر كس چيزى از ثواب بر عملى بشنود و آن را انجام دهد، به او پاداش داده خواهد شد گر چه مطابق آنچه به او رسيده نباشد)).
برقى به سند خود از امام صادق عليه السلام نقل كرده كه فرمود: ((هر كس از پيامبر صلى الله عليه و آله چيزى از ثواب به او برسد و مطابق آن عمل كند، پاداش آن به او داده مى شود گر چه پيامبر آن را نفرموده باشد)) .
355: چرا در كتاب ((تاريخ قم)) كه پنج باب دارد اثرى از قضيه جمكران نيست؟
كتاب ((تاريخ قم)) كه الان در دسترس محققين است يك چهارم اصل كتاب مى باشد؛ زيرا مطابق آنچه در كتاب آمده اين كتاب مشتمل بر بيست باب بوده كه تنها پنج باب آن به دست رسيده و چاپ شده است. و لذا احتمال قوى است كه قضيه جمكران در آن بخشى از ((تاريخ قم)) بوده كه مفقود شده است. و مرحوم محدث نورى و مشايخ او بر اصل كتاب دسترسى پيدا نكرده اند. و لذا او اين قضيه را از سيد نعمت الله جزايرى نقل كرده كه اصل نسخه ((تاريخ قم)) در دسترس او بوده است.
356: از آنجا كه كتاب ((مونس الحزين)) كتاب معروفى از صدوق نيست لذا چگونه مى توان قضيه را ثابت نمود؟
ما نيز انتساب اين كتاب را به شيخ صدوق رحمة الله عليه بعيد مى دانيم، ولى اين دليل نمى شود كه كتاب ((مونس الحزين)) وجود خارجى نداشته باشد بلكه براى شخص ديگر است.
ابن شهر آشوب در ((المناقب)) اين كتاب را به فتال نيشابورى نسبت مى دهد و مى گويد: فتال نيشابورى در كتاب مونس الحزين به سندش از عيسى بن حسن از صادق عليه السلام...، آن گاه با اين سند معجزه اى از معجزات امام حسن مجتبى عليه السلام را نقل مى كند.(2)
علامه مجلسى نيز اين معجزه را از كتاب ((المناقب)) نقل كرده و در انتساب اين كتاب به فتال نيشابورى اعتراضى نكرده است.(3)
قبل از مرحوم مجلسى، سيد محمد بن ابى طالب حسينى در كتاب ((تسلية المجالس)) از كتاب ((مونس الحزين)) فتال نيشابورى حديث نقل كرده و در انتساب كتاب به او هيچ گونه ترديدى نكرده است.
357: چرا كتاب مونس الحزين به شيخ صدوق نسبت داده شده است؟
احتمال دارد كه اين قضيه به جهت تناسب با تاريخ قم در حاشيه اين كتاب نوشته شده و سپس به مرور زمان از حاشيه داخل متن كتاب شده است. و از آنجا كه فتال نيشابورى در سال 508 به شهادت رسيده و دو قرن بعد از نويسنده كتاب تاريخ قم بوده كه معاصر شيخ صدوق است، لذا اين كتاب به شيخ صدوق نسبت داده شده است.
اين كار بسيار زياد اتفاق افتاده است كه صاحب ((قاموس الرجال)) نمونه هايى از آن را نقل مى كند. از آن جمله اينكه در كتاب ((مقنعه)) شيخ مفيد رحمة الله عليه در مورد حديث نماز استخاره ذات الرقاع آمده است. ((و هذه الرواية شاذة)).(4)
ولى مرحوم مجلسى بعد از نقل كلام ((مقنعه)) مى گويد: ((سيد بن طاووس مى گويد: نزد من نسخه اى قديمى از كتاب ((مقنعه)) است كه تاريخ آن منطبق بر عصر شيخ مفيد است و در آن اين جمله: ((و هذه الرواية شاذه)) وجود ندارد. لذا ممكن است كه برخى از حاشيه نويسان آن را در حاشيه كتاب نوشته ولى به مرور زمان داخل در متن كتاب شده است.(5)
مؤ يد اين مطلب اينكه در زمان قديم چاپ نبوده، و از روى هر كتاب استنساخ (رونويسى) مى كرده اند و افرادى بودند كه حرفه آنها رونويسى بوده است هر چند خودشان عالم به مباحث آن كتاب نبوده اند.
358: مسجد جمكران از چه اهميت ويژه اى برخوردار است؟
اين مسجد از اهميت خاص برخوردار است:
1- مسجد، در مكانى بنا شده كه مطابق روايت حسن بن مثله جمكرانى از امام زمان عليه السلام، از مكان هايى است كه خداوند متعال از قبل مورد توجه قرار داده است.
2- مسجد به امر و دستور حضرت حجت عليه السلام بنا شده است، و همين جهت در شرافت و قداست آن كافى است.
3- ثواب خاصى كه براى نماز در آن مسجد ذكر شده است، زيرا حضرت فرمود: ((هر كس آن دو نماز را در اين مكان بخواند به مانند آن است كه در بيت العتيق نماز به جاى آورده است)).
4- مسجد مقدس جمكران محل اجتماع عشاق و مواليان اهل بيت عليه السلام خصوصا امام زمان عليه السلام است ولذا از جاذبه خاصى برخوردار مى باشد. چه بسا كسانى كه هر هفته از راه هاى دور به عشق حضرت مهدى عليه السلام به اين مكان آمده و از فيوضات حضرت بهره مند مى شوند. طبق آمارى كه داده شده برخى از شب ها تا حدود يك ميليون نيز در اين مكان مقدس از عشاق امام زمان جمع شده اند.
5- اين مكان از اماكن مقدس است كه بسيارى از گرفتاران و بيماران صعب العلاج بلكه كسانى كه محال بوده از راه طبيعى علاج شوند در اين مكان مقدس شفا يافته اند.
6- اين مكان مقدس از جمله مكان هايى است كه بسيارى از عشاق و مواليان حضرت به لقاى ايشان شرفياب شده اند.
7- اين مكان از چنان قداست و احترامى برخوردار است كه بزرگان علما در طول تاريخ آن با پاى پياده يا سواره براى توسل به حضرت و نماز گزاردن در آن از راه هاى دور و نزديك مشرف شده اند.
359: آيا چهل بار رفتن به جمكران براى قضاى حاجت مدركى دارد؟
در مورد سؤال فوق دليل خاصى وجود ندارد بلكه از سه طريق مى توان مشروعيت آن را به اثبات رسانيد:
1- سيره متشرعه از علما و صلحا و اتقيا بر مداومت رفتن چهل بار به مسجد جمكران است همان گونه كه اين عمل در مسجد سهله نيز انجام مى شود.
2- در روايات بسيارى به اين مطلب اشاره شده كه هر كس چهل روز خود را براى خدا خالص كند چشمه هاى حكمت از قلبش بر زبانش جارى مى گردد.(6)
3- از مجموعه روايت استفاده مى شود كه عدد چهل در شكوفايى قابليت هاى مادى و معنوى تاءثير بسزايى دارد، از آن جمله:
- تاءثير عدد چهل در رشد فرزند در رحم.
- تاءثير شراب خوردن در عدم قبولى تا چهل روز.
- قبول توبه بهلول نباش بعد از چهل روز.
- كناره گيرى پيامبر صلى الله عليه و آله از خديجه به جهت انعقاد نطفه حضرت زهرا عليه السلام به مدت چهل روز.
- چهل روز دعاى عهد را خواندن باعث مى شود كه انسان از ياران امام زمان عليه السلام باشد.
- امام زمان عليه السلام هم چهل روز تحت تربيت ملائكه بود.
- طينت حضرت آدم عليه السلام در چهل روز خمير شد.
- حضرت موسى عليه السلام تا چهل روز با خداوند در كوه طور ملاقات داشت.
- پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله بعد از چهل سالگى به نبوت مبعوث شد.
- عقل انسان تا چهل سال قابل رشد است.
- شهادت چهل مومن بر ميت موجب مغفرت او از جانب خداوند مى شود.
- حفظ چهل حديث انسان را در قيامت، فقيه محشور مى كند.
- حد همسايه تا چهل خانه است.
- حريم مسجد تا چهل خانه است.
و ساير موارد.
از اين احاديث و موارد ديگر استفاده مى شود كه عدد چهل در قابليت بخشيدن و رساندن انسان به كمالات و شكوفا شدن او تاءثير بسزايى دارد، و لذا مى توانيم از اين موارد الغاى خصوصيت كرده، عدد چهل و چله گيرى را در تمام موارد كارهاى خير تعميم دهيم.
سيد بحر العلوم مى گويد: ((ما بالعيان مشاهده كرده ايم و به بيان دانسته ايم كه براى اين رقم از عدد چهل خاصيت و تاءثير مخصوصى در ظهور استعدادها و تكميل ملكات انسانى در طى منازل و پيمودن مراحل است)).(7)
360: آيا شب چهارشنبه به مسجد جمكران رفتن مدركى دارد؟
مطابق روايت حسن بن مثله جمكرانى، كه خدمت حضرت مشرف شد ملاقات در شب سه شنبه بوده است. حضرت به او دستور مى دهد كه در ميان گله جعفر كاشانى بزى است، بر تو است كه آن را خريده و در اين موضع ببرى و آن را در شب آينده ((شب چهارشنبه)) ذبح كنى و گوشت آن را در روز چهارشنبه توزيع نمايى... (8).
از تعبير و دستور امام عليه السلام كه فرمود: شب چهارشنبه بز را ذبح كن استفاده شده كه اين شب از ارزش ‍ خاصى برخوردار است و لذا مخلصين حضرت در اين شب مبارك دور هم جمع مى شوند و با استمداد از خداوند متعال و توسل به آن حضرت در صدد ذبح نفس اماره خويش برآمده و حاجات خود را از آن حضرت طلب مى كنند.
361: آيا اگر كسى چهل شب چهارشنبه به جمكران مشرف شود به زيارت آقانايل مى گردد؟
در مورد مسجد جمكران دليل خاصى نداريم كه اگر كسى چهل شب چهارشنبه به مسجد جمكران برود به زيارت حضرت مهدى عليه السلام مشرف مى شود. ولى اين مطلب را مى توان از راه ديگرى به اثبات رسانيد، و آن اينكه مطابق برخى از روايات عدد چهل اثرى تكوينى در بروز استعدادها و به فعليت رسيدن آنها دارد. حال اگر كسى به نيَّت تشرف به محضر مبارك حضرت بقية الله الاعظم به اين مكان مقدس ‍ شرفياب شود و جدا از خدا ملاقات را بخواهد. و از طرف ديگر خود را براى ملاقات با آن انسان كامل آماده كند و قابليت ملاقات را نيز با اعمال صالحه تحصيل نمايد اميد است كه به ملاقات آن حضرت شرفياب گردد، همان گونه كه افراد بسيارى به اين نتيجه رسيده اند.
362: اگر امام زمان عليه السلام به هما جا احاطه دارد، پس چرا به جمكران مى رويم؟
آرى ما معتقديم كه امام زمان عليه السلام احاطه علمى دارد و هر كجا كه مصلحت ببيند مى رود، ولى سجد جمكران از ويژگى خاصى برخوردار است:
اولا: مطابق روايت حسن بن مثله جمكرانى، اين مكان مقدس به امر مبارك امام زمان عليه السلام ساخته شده و حضرت از مردم خواسته اند تا در اين مكان حاضر شده و چهار ركعت نماز با طرز مخصوص آن خوانند.
ثانيا: اين مكان مقدس در طول قرن ها محل اجتماع عشاق و دلسوختگان حضرت است كه از اطراف و بلاد مختلف به آن مكان مى آيند، و لذا ما نيز مى توانيم از بركات آن مكان مقدس بهره مند شده و از نفوس يگران نيز استفاده نماييم. و لذا گفته اند كه دست خدا با جماعت است.
ثالثا: نفس حركت به سوى محبوب از راه دور براى رسيدن به او آثار و بركات عجيبى دارد. از يك طرف باعث توجه بيشتر او به انسان شده واز طرف ديگر انسان را در توجه بيشتر به آن حضرت ترغيب مى نمايد.
363: مسجد سهله چه ارتباطى با حضرت مهدى عليه السلام دارد؟
مطابق برخى از روايات اين مسجد اقامتگاه شخص حضرت بقية الله - ارواحنا فداه - در دوران ظهور خواهد بود.
1- روزى نزد امام صادق عليه السلام سخن از مسجد سهله به ميان آمد، حضرت فرمود:اما انه منزل صاحبنا اذا قام باءهله (9)؛ ((آگاه باشيد! همانا آن مكان اقامتگاه صاحب ما است هنگامى كه با اهلش قيام كند.))
2- و نيز از حضرت عليه السلام نقل شده كه خطاب كه ابو بصير فرمود:يا ابا محمد! كاءنى ارى نزول القائم عليه السلام فى مسجد السهلة باهله و عياله (10)؛ ((اى ابا محمد! گويا فرود آمدن قائم عليه السلام را با اهل و عيالش در مسجد سهله با چشم خود مى بينيم.))
364: در مورد حضور در مسجد سهله چه سفارشى شده است؟
مطابق برخى از روايات، حضور در اين مسجد و نماز به جاى آوردن در آن سفارش بسيار شده است:
1- امام صادق عليه السلام خطاب به علاء بن رزين فرمود: ((در نزديكى شما مسجدى هست كه شما آن را ((مسجد سهله)) ناميده و ما آن را ((مسجد شرى)) مى ناميم. آيا در آن مسجد نماز به جاى مى آورى؟ علاء گفت: آرى جانم به فدايت، من در آن جا نماز مى خوانم. آن گاه حضرت فرمود:ائته فانه لم ياءته مكروب الا فرج الله كربته - او قال: قضى الله حاجته... (11)؛ ((آن جا برو زيرا هرگز اندوهناكى به آن جا نمى رود جز اين كه خداوند اندوهش را مى زدايد.- يا فرمود: حاجتش را برآورده مى كند...)).
2- و نيز از حضرت صادق عليه السلام نقل شده كه فرمود:ما من مكروب ياءتى مسجد السهلة فيصلى فيه ركعتين بين العشائين و يدعو الله تعالى الا فرج الله كربه (12)؛ ((هيچ غم زده اى نيست كه به مسجد سهله برود و در آن دو ركعت نماز بين مغرب و عشاء به جاى آورد و خدا را بخواند جز آن كه خداوند غم هايش را زايل مى گرداند.))
3- و نيز فرمود: اذا دخلت الكوفه فاءت مسجد السهلة فصل فيه و اءساءل الله حاجتك لدينك و دنياك (13)؛ ((هر گاه وارد كوفه شدى به مسجد سهله برو و در آن جا نماز بگذار آن گاه حاجت هاى مادى و معنوى خود را از خداوند طلب كن.))
365: آيا در مورد حضور در مسجد سهله در شب چهارشنبه مدركى وجود دارد؟
در مورد حضور در مسجد سهله در شب چهارشنبه مدركى از ناحيه اهل بيت عليه السلام به دست ما نرسيده است جز اين كه سيد بن طاووس فرمود: ((اگر خواستى به مسجد سهله بروى آن را در ميان مغرب و عشاى شب چهارشنبه قرار بده كه اين وقت از ديگر وقت ها برتر است)).(14)
محدث نورى در اين مورد مى گويد: ((اما مستند چهل شب همان عمومات است)).(15)
مقصود ايشان از عمومات رواياتى است كه بر عدد چهل و عمل چله گيرى آثار مترتب كرده است.
---------------------------
1-بحارالانوار، ج 53، ص 230
2-المناقب، ج 4، ص 8
3-بحارالانوار، ج 33، ص 327.
4-المقنعة، ص 219.
5-بحارالانوار، ج 88، ص 288.
6-كافى، ج 2، ص 16؛ عيون الخبار الرضا عليه السلام، ص 258.
7-رساله سير و سلوك، ص 23.
8-بحارالانوار، ج 53، ص 232.
9-كافى، ج 3، ص 495.
10-بحارالانوار، ج 100، ص 436.
11-بحارالانوار، ج 100، ص 437.
12-وسائل الشيعه، ج 5، ص 266.
13-بحارالانوار، ج 100، ص 434.
14-مصباح الزائر، ص 105.
15-النجم الثاقب، ص 845.
-----------------------
علي اصغر رضواني

نوشتن دیدگاه