330: مشخصات ظاهرى حضرت چيست و آيا كسى مى تواند خودش را به صورت حضرت درآورد؟
امام زمان عليه السلام بعد از شهادت پدرش هنگامى كه براى نماز بر جنازه او حاضر شد مردم او را مشاهده كردند در حالى كه طفلى گندم گون بود با موهاى فرى و بين دندانهاى جلو او باز بود.(1)
شيخ طوسى رحمة الله عليه از برخى كسانى كه حضرت را در خلال غيبت صغرا مشاهده كردند نقل مى كند كه آن حضرت جوانى زيبارو، با بويى معطر، و هيبتى عظيم بود. راوى مى گويد: ((هنگامى كه سخن مى گفت، كسى را بهتر از او در سخن گفتن نديدم)).(2)
در روايتى ديگر مى خوانيم كه راوى گفت: ((حضرت جوانى گندم گون بود و هرگز كسى را به مانند او در زيبايى و اعتدال قامت نديدم)).(3)
و در روايتى ديگر آمده است: ((قد او نه طولانى است و نه كوتاه، بلكه معتدل القامه است. سر مباركش گرد و پيشانى اش پهن است. بينى او كشيده و گونه هاى او صاف و بر گونه راستش خالى است)).(4)
در مورد ذيل سؤال كه آيا كسى مى تواند خودش را به شكل و شمايل حضرت عليه السلام درآورد يا خير؟ مى گوييم: اگر چه به حسب ظاهرى كسى بتواند خودش را به مانند حضرت در اوصافى كه ذكر شد درآورد ولى علائم ظهور كه در جاى خود ثابت شده و نيز با اعجازى كه حضرت از خود نشان مى دهند هرگز كسى در امامت او شك نخواهد كرد. و اين مقتضاى لطف خداوند است. و لطف بر او واجب است، و لذا به طور حتم كارى خواهد كرد كه وجود حضرت در عصر ظهور به كسى مشتبه نخواهد شد.
331: آيا نام بردن اسم حضرت (محمد) جايز است؟
در مورد حكم نام بردن اسم شريف حضرت عليه السلام بيش از صد روايت وجود دارد كه مى توان آن ها را به چهار دسته تقسيم كرد:
1- رواياتى كه به طور مطلق و بدون هيچ قيد و شرطى از ذكر نام حضرت نهى كرده است.(5)
2- رواياتى كه از ذكر نام شريف آن حضرت تا زمان ظهور نهى كرده است.(6)
3- رواياتى كه علت نهى از ذكر نام شريف آن حضرت را خوف و تقيه و علل ديگر دانسته است.(7)
4- رواياتى كه در آنها به اسم شريف حضرت چه از سوى امام يا راوى تصريح شده است.(8)
دسته اول و دوم بيانگر يك معناست برخى با استناد روايات به حرمت فتوا داده و ذكر نام شريف حضرت را تا زمان ظهور حرام دانسته اند، از آن جمله مى توان از علامه مجلسى، شيخ صدوق، شيخ مفيد، طبرسى، مير داماد، محدث جزايرى، محدث نورى، ميرزاى شيرازى، ميرزا محمد تقى اصفهانى - رضوان الله عليهم - نام برد.
و برخى نيز حرمت ذكر نام شريف آن حضرت را مقيد به صورت خوف و تقيه دانسته اند كه از آن جمله مى توان از اربلى، شيخ حر عاملى، خواجه نصير الدين طوسى، و فيض كاشانى و ديگران - رضوان الله عليهم - نام برد.
برخى نيز اين حكم را به عصر غيبت صغرا اختصاص داده اند.
به نظر مى رسد كه حق با قول دوم باشد؛ يعنى حرمت مختص به صورت خوف و تقيه است به دليل:
1- در باب تلقين محتضر در حديثى چنين آمده است: ((تلقين كن به محتضر كلمات فرج و شهادتين و اسم هر يك از امامان را تا هنگام فوتش)).(9) معلوم است كه هنگام تلقين به اسم حضرت تصريح مى شود.
2- در مورد تلقين ميت نيز همين دستور آمده كه نام هر يك از امامان را بر او ببر و تلقين كن، كه از آن جمله نام امام زمان عليه السلام است.(10)
3- محمد بن ابراهيم كوفى مى گويد: امام عسكرى عليه السلام براى كسى كه اسمش را برد به توسط من پولى فرستاد تا گوسفندى از طرف حضرت قربانى كند و فرمود: اين به جهت عقيقه براى فرزندم محمد عليه السلام است)).(11)
4- كنيه معروف حضرت عسكرى عليه السلام ابو محمد است و در اين كنيد تصريح به اسم حضرت مهدى عليه السلام مى باشد.
5- از امام رضا عليه السلام در مورد زيارت قبر امام حسين عليه السلام سؤ ال شد، حضرت فرمود: ((... و بسيار بر محمد و آل او درود مى فرستى و نام هر يك از آنها را مى برى و به سوى خدا از دشمنانشان پناه مى برى)).(12)
محق اربلى مى گويد: ((نظر من چنين است كه منع از ذكر نام شريف حضرت به جهت تقيه در دوران خوف و تحت تعقيب بودن و سوال از نام و محل ايشان بوده است، ولى الان كه خوف و تقيه اى نيست منع و حرمتى از ذكر نام شريفش وجود ندارد)).(13)
6- جابر بن عبدالله انصارى به امام باقر عليه السلام مى گويد: ((وارد بر فاطمه زهرا عليها السلام شدم تا در ولادت امام حسن عليه السلام به حضرتش تهنيت بگويم، صحيفه اى از در سفيد در دست مباركش يافتم، سؤ ال كردم: اى بهترين زنان عالم اين صحيفه كه در دستان شما مى بينم چيست؟ حضرت فرمود: در آن اسامى امامان از فرزندانم هست... جابر مى گويد: نگاه كردم و اسامى هر يك از امامان را در آن صحيفه مشاهده كردم...)).(14)
7- در احاديث زيادى از رسول اكرم صلى الله عليه و آله وارد شده كه حضرت مهدى همنام رسول خداست، و اين تصريح ضمنى به نام مبارك امام زمان عليه السلام است.
332: آيا مهدى عليه السلام از اولاد و نسل عباس است؟
عباسيان براى تثبيت موقعيت سياسى خود دست به جعل احاديث زده و از احاديث متواتر مهدويت به نفع خود استفاده كرده اند اينك به نقد برخى از اين احاديث مى پردازيم:
1- احمد بن حنبل به سندش از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل كرده كه فرمود: ((هر گاه مشاهده نموديد كه پرچم هاى سياه از طرف خراسان مى آيد به آنها ملحق شويد زيرا در ميان آنها خليفه خدا مهدى است)).(15)
اين حديث را ابن قيم جوزيه در كتاب خود ((المنار المنيف)) تضعيف كرده است. زيرا در سند آن على بن زيد وجود دارد كه منفرداتش يعنى رواياتى كه تنها او نقل كرده قابل احتجاج نيست.(16)
2- ابن ماجه در سننش همين مضمون را نيز نقل كرده است.(17) ولى ابن قيم نيز آن را به خاطر وجود يزيد بن ابى زياد در سلسله سند آن تضعيف نموده است. آن گاه مى گويد: ((اين حديث و حديث قبلى بر فرض ‍ صحت نمى تواند دليل بر اين باشد كه متولى سلطنت و حكومت جهانى مهدى از اولاد عباس است كه در آخرالزمان خروج خواهد نمود...)) (18)
خصوصا آنكه مهدى عباسى در آخرالزمان نبوده و با او بين ركن و مقام بيعت نشده است و دجال را نكشته و نيز حضرت عيسى عليه السلام براى مساعدت او از آسمان فرود نيامده است، خصوصياتى كه در روايات براى حضرت مهدى عليه السلام آمده است.
به تعبير ديگر هيچ يك از علايم و خصوصيات حضرت مهدى موعود عليه السلام بر او صادق نبوده است.
3- عثمان به عفان از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل كرده كه فرمود: ((مهدى از فرزندان عباس موى من است)).(19)
اولا: ابن الجوزى پى به وضع اين حديث برده و لذا آن را در كتاب ((الموضوعات)) آورده است، كتابى كه ر آن احاديث جعلى جمع آورى شده است.
ثانيا: اين حديث توسط سه نفر از صحابه: كعب الاحبار، عثمان بن عفان و عبدالله بن عمر نقل شده است. سند حديث كعب كه ابن حماد آن را نقل كرده منقطع بوده و حكم اين نوع حديث حكم حديث مرسل است كه نزد شيعه و سنى اعتبارى ندارد مگر مراسيل برخى از افراد خاص و حديث عثمان بن عفان را كه محب الدين طبرى نقل كرده در سندش محمد بن وليد واقع است كه علماى رجال او را تضعيف نموده اند و سند روايت عبدالله بن عمر نيز ضعيف است.
333: آيا مهدى همان عيسى بن مريم است؟
از جمله ادله منكرين مهدويت و اعتقاد به ظهور حضرت مهدى عليه السلام در آخرالزمان حديث ابن ماجه است كه به سندش از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل كرده كه فرمود:و لا مهدى الا عيسى بن مريم (20)؛ ((و مهدى جز عيسى بن مريم نيست)) .
پاسخ:
1- بسيارى از صحابه كه احاديث مهدويت را از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل كرده اند مهدى را از ذريه رسول خدا صلى الله عليه و آله مى دانند.
2- اين حديث مورد اعراض علماى حديث و متكلمين بوده و هيچ كسى به آن استناد نكرده است.
3- خود ابن ماجه در سنن خود حديثالمهدى حق و هو من ولد فاطمةرا نيز نقل كرده است.(21)
4- ابن قيم جوزيه اين حديث را در ((المنار المنيف)) نقل كرده و به طور مبسوط آن را تضعيف نموده است.(22) حاكم نيشابورى نيز كه اين حديث را نقل كرده از روى تعجب بوده نه آنكه به جهت مطابقتش با شروط شيخين آن را نقل كرده باشد.(23)
ذهبى مى گويد: ((... حديث (و لا مهدى الا عيسى بن مريم) خبرى است منكر كه ابن ماجه آن را نقل كرده است.(24)
قرطبى مى گويد: ((حديث - و لا مهدى الا عيسى بن مريم - معارض با احاديث اين باب است. آن گاه مى گويد: احاديثى كه نص بر خروج مهدى از عترت پيامبر و از اولاد فاطمه عليه السلام است ثابت بوده و اصحّ از اين حديث است، پس حكم مطابقت احاديث خروج مهدى از اولاد فاطمه است نه احاديث ديگر.(25)
5- اين حديث را طبرانى نيز با سند خود از ابى امامه نقل كرده ولى در متن آن جمله (و لا مهدى الا عيسى بن مريم) نيامده است.(26)
6- روايات خروج مهدى از اولاد فاطمه عليه السلام متواتر است و همان گونه كه در جاى خود اشاره شد عده زيادى به تواتر آن تصريح كرده اند. ولى حديث (و لا مهدى الا عيسى بن مريم) بر فرض صحت سند خبر واحد است و هنگام تعارض، خبر متواتر مقدم است. و نيز مشهور بين مسلمين در طول تاريخ اسلام ظهور شخصى از اهل بيت رسول خدا صلى الله عليه و آله و از اولاد فاطمه عليه السلام است اين شهرت مى تواند مرجح احاديث مهدويت اسلامى باشد.
ابوالفيض غمارى نيز در صدد پاسخ به حديث فوق برآمده و با هشت اشكال به آن پاسخ گفته است.(27)
334: به حديث: ((اسمه اسمى و اسم ابيه اسم ابى چگونه پاسخ مى گوييد؟))
غالب علماى اهل سنت معتقدند بر اينكه نام پدر حضرت مهدى عليه السلام عبدالله است و اين به جهت روايتى است كه ابو داوود در سنن خود از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل كرده كه فرمود:اسمه اسمى و اسم ابيه اسمى (28)؛ ((نام مهدى همنام من و نام پدرش همنام پدر من است.)) و اين با اعتقاد علماى اماميه سازگارى ندارد زيرا آنان امام زمان حضرت مهدى عليه السلام را فرزند امام عسكرى عليه السلام مى دانند.
پاسخ:
1- اين مضمون در صحيح ترمذى و سنن ابن ماجه و كتاب هاى ابو نعيم كه در مورد امام زمان عليه السلام تاءليف شده و نيز در مسند احمد بن حنبل آمده ولى هرگز اين ذيل (اسمه اسمى و اسم ابيه اسم ابى) در آنها وجود ندارد. و نيز در روايات اهل بيت عليه السلام چنين تعبيرى وجود ندارد.
2- احتمال زيادى داده مى شود كه روايت فوق با ذيلش از مجعولات و موضوعات عباسيان باشد، زيرا شكى نيست كه دولت عباسى براى تاءييد سلطنت خود و تشويق مردم به بيعت با محمد بن عباس ملقب به مهدى عباسى سومين خليفه دولت عباسى دست به هر كارى از جمله جعل حديث و نسبت آن به رسول خدا صلى الله عليه و آله زدند.
منصور عباسى كه عبدالله نام داشت فرزندش محمد را به عنوان خليفه و جانشين خود تعيين نمود و مردم را تشويق به بيعت با او كرد. او براى ترغيب بيشتر مردم به اين كار لقب فرزندش را مهدى گذاشت تا مردم به گمان اينكه او مهدى منتظر و موعود است با او بيعت كنند ولى از آنجا كه اسم خودش عبدالله بود دستور داد تا حديثى جعل كرده و در آن اسم پدر مهدى امت را عبدالله معرفى كنند.(29)
335: به حديث: ((المهدى من ولد الحسن چگونه پاسخ مى گوييد؟))
ابو داوود در سنن خود از ابى اسحاق نقل مى كند كه على عليه السلام به فرزندش حسن عليه السلام نظر كرده و فرمود: ((همانا اين فرزندم آقاست همانگونه كه پيامبر او را آقا ناميد و زود است كه از صلب او مردى خروج كند كه هم نام پيامبر شماست)).(30)
پاسخ:
1- در مقابل اين حديث ده ها روايت ديگر وجود دارد كه دلالت دارد بر اينكه مهدى از اولاد و نسل امام حسين عليه السلام است.
2- به يك معنا مهدى از ذريه امام حسن عليه السلام نيز هست، زيرا مادر امام باقر فاطمه دختر امام حسن مجتبى عليه السلام است و لذا با جمع بين دو دسته روايات، حضرت مهدى عليه السلام هم حسنى و هم حسينى است. و در حديثى پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: ((از اين دو - حسن و حسين - مهدى امت است)).(31)
3- صاحب كتاب ((عقد الدرر)) همين حديث را نقل كرده ولى در آن آمده كه امام على عليه السلام به فرزندش حسين عليه السلام نظر كرد... و نيز در صحيح ترمذى و سنن نسائى و سنن بيهقى اين گونه آمده است.(32) خصوصا كه احتمال تصحيف و جابجايى نيز داده مى شود.
4- اين نكته قابل توجه است كه سادات حسنى به رهبرى محمد بن عبدالله حسنى كه با او در منطقه ابواء بيعت شد بى تاءثير در پيدايش اين گونه احاديث نبوده اند. و از آنجا كه سادات حسنى در صدد شورش و قيام بر عليه دولت بنى اميه بوده اند احتياج به پشتوانه معنوى داشتند، لذا از رواياتى كه درباره ظهور مهدى منتظر وارد شده بهره بردارى سياسى كرده و آن را بر عبدالله بن حسن منطبق كردند. آنان با جعل روايتى و نسبت آن به پيامبر صلى الله عليه و آله مهدى را از نسل امام حسن مجتبى عليه السلام معرفى كردند.(33)
---------------------------
1-تاريخ الغيبة الصغرى، ص 540.
2-الغيبة، طوسى، ص 152.
3-الغيبة، طوسى، ص 153.
4-الغيبة، ص 156.
5-كافى، ج 1، ص 332.
6-كمال الدين، ص 214.
7-بحارالانوار، ج 51، ص 31.
8-بحارالانوار، ج 51، ص 500.
9-كافى، ج 3، ص 134.
10-وسائل الشيعه، ج 3، ص 174.
11-وسائل الشيعه، ج 21، ص 448.
12-وسائل الشيعه، ج 14، ص 549.
13-كشف الغمه، ج 3، ص 310.
14-كمال الدين، ص 307.
15-مسند احمد، ج 5، ص 277.
16-المنار المنيف، ص 137، ذيل حديث 338.
17-سنن ابن ماجه، ج 2، ص 1366، حديث 4082.
18-المنار المنيف، ص 137 و 138.
19-كنز العمال، ج 14، ص 264، ح 38663.
20-سنن ابن ماجه، ج 2 ص 1340، ح 4039.
21-سنن ابن ماجه، ج 2، ص 1368، ح 4086.
22-المنار المنيف، ص 130، ح 325.
23-مستدرك حاكم، ج 4، ص 441.
24-تهذيب التهذيب، ج 9، ص 125، رقم 202، ترجمه محمد بن خالد جندى.
25-التذكرة، قرطبى، ج 2، ص 701.
26-المعجم الكبير، ج 8، ص 214، ح 7757.
27-ابراز الوهم المكنون، ص 538.
28-سنن ابى داوود، ج 2، ص 309، ح 4282.
29-ر.ك: مجموعه آثار، شهيد مطهرى رحمة الله عليه، ج 18، ص 173 و 174؛ الاغانى، ج 12، ص 81.
30-سنن ابن داوود، ج 2، ص 311، ح 4290.
31-مجمع الزوائد، ج 9، ص 165.
32-عقد الدرر، ص 45، باب 1.
33-ر.ك: مجموعه آثار، شهيد مطهرى رحمة الله عليه، ج 18، ص 173.
-----------------------
علي اصغر رضواني

نوشتن دیدگاه