خطبه حركت از مكه
الحمد لله ماشاء الله و لا قوه الا بالله و صلى الله على رسوله، خط الموت على ولد آدم مخط القلاده على جيد الفتاه و ما اولهنى الى اسلافى فى اشتياق يعقوب الى يوسف، و خير لى مصرع انا لاقيه، كانى باوصالى تتقطعها عسلان الفلوات بين النواويس و كربلا فيملان منى اكراشا جوفا و اجريه سغبا، لا محيص عن يوم خط بالقلم، رضى الله رضانا اهل البيت نصبر على بلائه و يوفينا اجر الصابرين، لن تشذ عن رسول الله لحمته و هى مجموعه له فى حظيره القدس تقر بهم عينه و ينجز بهم وعده، من كان باذلا فينا مهجته و موطنا على لقاء الله نفسه فلير حل معنا فانى راحل مصبحا ان شاء الله تعالى. (11)
سپاس مر خداى است، و مشيت از آن اوست و هيچ قدرتى جز به او و به وسيله او نيست. مرگ بر فرزندان آدم خط زيبايى است مانند گردن بند بر گردن و سينه دوشيزه جوان. چقدر من واله نياكان گذشته خود هستم، چون اشتياق يعقوب به يوسف. براى من قتلگاهى برگزيده شده كه به ملاقات آن شتابانم. گويا مى نگرم كه بندهاى اعضاى مرا گرگان حريص بيابان هاى ميان نواويس و كربلا قطعه قطعه مى كنند و شكم هاى گرسنه و تهى خود را از پاره هاى تن من پر مى كنند.
همان گرگ هاى حريص و گرسنه آدم نما از روزى كه قلم تقدير سرنوشت كرده. جز اين چاره اى نيست. خشنودى ما اهل بيت همان خشنودى خداوند است.
گرفتارى ها و امتحانات خدايى صبر مى كنم. او به ما پاداش كامل صابران را خواهد داد. تار و پود پيغمبر خدا صلى الله عليه و آله از او جدا و دور نخواهد ماند. تار و پود و رشته هاى پراكنده پيغمبر جمع آورى شده در پيشگاه قدس الهى همه پيوسته و جمع خواهد شد، چشمان پيغمبر صلى الله عليه و آله به آنها روشن و وعده هاى او بر آنها منجز مى شود. هشيار باشيد، هركس در ميان ما و در راه ما و مقصدمان خون دل خود را رايگان بخشد، و براى ملاقات خداوند توطين نفس مى نمايد، با ما كوچ كند، چه من همين بامداد كوچ خواهم كرد ان شاء الله. (12)
ز شوق دوست چنان دست و پاى خود گم كرد
حسين كنار فرات آمد و تبسم كرد
لبى كه خنده شادى نكرد در همه عمر
به زير خنجر شمر لعين تبسم كرد
حاج ميرزا فتاح شهيدى
دنباله خطبه خط الموت
من كان فينا باذلا مهجته
معناى اين جمله اين است كه در هر زمانى با وسايل مختلف مى شود از دين خدا و از حق مردم و از سعادت جامعه اسلامى دفاع كرد. مى شود در راه خدا بذل مال كرد، مى شود در راه خدا سخن گفت و با سخنان سودمند و آموزنده مردم را به راه آورد، مى شود در راه خدا كتاب نوشت و با آن مردم را به راه حق و حقيقت نزديك تر ساخت و بر بصيرت دينى و اخلاقى ايشان افزود. اما امام با اين جمله اعلام كرد كه امروز روزى نيست كه كمك هاى مالى و مساعدت هاى قلمى و خير خواهى هاى زبانى بتواند مشكل اسلام را حل كند و كار به جايى رسيده كه جز شهادت و جز جان بازى و جز فداكارى هيچ امرى نمى تواند جلو فساد را بگيرد، و مبانى آن را بر هم بريزد و زير و رو كند. كسى در فكر نباشد حال كه امام حسين عليه السلام مى خواند در راه خدا قدمى بردارد من هم پنجاه تومان مى دهم. يا اين كه عبيدالله بن حر جعفى در جواب دعوت امام بگويد: من هم يك اسب نيرومند پر تاخت و تاز مى دهم. ديگرى هم بگويد: من هم پنج شمشير و هفت زره و چهار نيزه نذر امام مى كنم. حسين بن على عليه السلام نه شمشير مى خواهد نه نيزه، نه اسب مى خواهد و نه پول. فقط اگر كسى آن هم از روى صفا و حسن نيت جان خود را در راه وى دريغ ندارد مى پذيرد. هركس حاضر است جان خود را در راه خدا به او دهد و هر كسى آمادگى دارد كه بر خداى متعال وارد شود، مى تواند همسفر ما باشد. من بامداد فردا اگر خدا بخواهد حركت مى كنم
عجيب است كه با همه تاكيد امام، بسيارى از مردمان كم سعاد كه مساعد بودن اوضاع آنها را فريب داده بود، با امام عليه السلام همراه شدند و شايد بيشترشان تا روزى كه خبر شهادت مسلم عليه السلام رسيد همراه امام ماندند. اما انصاف اين است كه انى مردم از همان اول همراه امامى مى رفتند كه خليفه مى شود و كارها به دست وى سپرده خواهد شد، نه امامى كه براى فداكارى و شهادت مى رود و روزى آب را هم به وى او خواهند بست و روزى هم همراهان او به افتخار شهادت خواهند رسيد. (13)
كاروان كربلا
ما ز كعبه رو به سوى كربلا خواهيم كرد
كربلا را كعبه اهل ولا خواهيم كرد
از مناى كعبه گر امروز رخ بر تافتيم
وعده گاه كربلا را چون منا خواهيم كرد
گر وداع از زمزم و ركن و صفا بنموده ايم
كربلا را ركن ايمان از صفا خواهيم كرد
تا كه بشناسد مخلوق جهان خالق را
خويش را آئينه ايزدنما خواهيم كرد
از پى درمان درد جهل ابناى بشر
نينواى خويش را دار الشفا خواهيم كرد
از پى آزادى نوع بشر تا روز حشر
پرچم آزاد مردى را به پا خواهيم كرد
خويش را در آتش كرب و بلا مى افكنيم
كربلا را وادى كرب و بلا خواهيم كرد
ما ز صدق دل ز خون دل وضو خواهيم ساخت
سجده بر درگا ذات كبريا خواهيم كرد
انقلاب مذهبى تا در جهان آيد پديد
از نداى حق جهان را پر صدا خواهيم كرد
بر نواى قل هو الله احد در ناى حق
در زمين نينوا چون نينوا خواهيم كرد
با فناى خويشتن اندر راه ابقاى دين
دين خود را در ره يزدان ادا خواهيم كرد
(سر ويا) تا كعبه دل در جهان بنيان كنيم
ما ز كعبه رو به سوى كربلا خواهيم كرد
از ابن عباس نقل شده كه مى گويد: ديدم پيش از آن كه امام حسين عليه السلام از مكه به سوى عراق حركت كند، دست جبرئيل در دست او بود و در كعبه ايستاده بود. جبرئيل مردم را به بيعت آن حضرت دعوت مى كرد و ندا در مى داد كه:
هلموا الى بيعه الله بشتابيد اى مردم به سوى بيعت خدا (14)
سعادت دو جهان نصيب زهير شد
مردى از بنى فزاره مى گويد: آن گاه كه حسين بن على عليه السلام از مكه به سوى عراق مى رفت، من نيز با زهير بن قين بجلى از مكه بازگشته به طرف عراق مى رفتيم، اما هيچ وقت دوست نداشتيم در بين راه، يا آن جا كه او منزل مى گزيند با او برخورد كنيم. در هر جا كه او فرود مى آمد ما از آن جا حركت مى كرديم و هر جا كه او حركت مى كرد ما فرود مى آمديم. ولى در عين اين كه مراقب بوديم چنان پيش آمد كرد كه در يكى از منازل به ناچار با او فرود آمديم. او در گوشه اى چادر زد و ما نيز در كنارى مشغول غذا خوردن بوديم كه ناگاه مردى آمد و سلام كرد و گفت: زهير، حسين بن على عليه السلام تو را مى خواهد.
شنيدن اين جمله كه حسين بن على تو را احضار كرده، چنان ما را لرزاند و ناراحت كرد كه نزديك بود لقمه در دهان ما گير كند! دست از غذا خوردن كشيديم و همه در بحر تفكر فرو رفتيم كه حسين را با زهير چه كار است؟
زهير مى خواست پاسخ رد بدهد. ناگهان دلهم دختر عمرو كه همسر زهير بود به او گفت: فرزند رسول خدا صلى الله عليه و آله كسى به دنبال تو فرستاده، تو را مى خواهد، تو از رفتن نزد او ابا مى كنى! سبحان الله چه مانعى دارد به نزدش بروى و به سخنانش گوش فرا دهى تا ببينى چه مى گويد آن گاه باز آيى؟
گفتار اين زن كار خود را كرد و چنان در روحيه و روان شوهرش تصرف كرد كه مس وجودش را تبديل به زر سرخ نمود و تا هميشه نامش را در جريده عالم به دوام ثبت كرد.
خلاصه، زهير تحت تاثير سخنان همسرش قرار گرفت، نزد امام حسين عليه السلام رفت و اندكى پس از آن بازگشت، اما با چهره اى ارغوانى كه آثار شادى و سرور از آن هويدا بود. بازگشت درحالى كه تغيير ماهيت داده در وجود او فنا شده بود. همه چيز را جز او كنار گذاشت
نيست ما را به جز از وصل تو در سر هوسى
گلعذارى ز گلستان جهان ما را بس
زين چمن سايه آن سرو روان ما را بس
من و هم صحبتى اهل ريا دورم باد
از گرانان جهان رطل گران ما را بس
يار با ماست چه حاجت كه زيادت طلبيم
دولت صحبت آن مونس جان ما را بس
نيست ما را به جز از وصل تو در سر هوسى
اين تجارت ز متاع دو جهان ما را بس
از در خويش خدا را به بهشتم مفرست
كه سر كوى تو از كون و مكان ما را بس
دستور داد خيمه هاى ما را به خيمه هاى حسين بن على ملحق كنند. بدين وسيله به مصداق آيه كريمه:
الله ولى الذين آمنوا يخرجهم من الظلمات الى النور (15)
از ظلمات و تاريكى هاى اين زندگى سراسر تيره و بدبختى رهيد و در جهانى سراسر نور و روشنى آرميد. (16)
در طى راه چه گذشت؟
زينهار مپنداريد كه من در اين گفته مبالغه مى كنم، هرگز، زيرا اگر به بعضى خصوصيات سفر حضرت دقت كنى شواهد محكمى بر اين ادعاى ما پيدا مى كنى از جمله كمى در قضيه حر نظر كن كه همه كتاب هاى مقتل و معتمدترين تاريخ ‌ها نوشته اند كه هنگامى كه امام حسين عليه السلام در بيابان بى آب و علف با حر ملاقات كرد در حالى كه او و يارانش از تشنگى بى حال و بى جان شده بودند و عده آنها به هزار سوار و هزار اسب مى رسيد. امام حسين عليه السلام به جوانانش فرمود: قوم او را سيراب كنيد و آب ها را پايين بياوريد و اسب ها را آب بپاشيد و ياران امام حسين عليه السلام جام ها و كاسه ها از آب پر مى كردند و جلو اسبى مى گرفتند و همين كه سه چهار جرعه مى خورد و سير مى شد بر مى داشتند و جلو اسبى ديگر مى گذاشتند تا اين كه همه اسب ها سيراب شدند. اكنون با دقت و هوش بينديش و بر تعجب بيفزاى و بدان كه مراتب رحم و مهر و شفقت و دلسوزى و عاطفه و نازك دلى حضرت تا چه اندازه بود. در حالى كه اين قومى كه سيراب كرد از دشمنان وى به شمار مى آمدند و از طرف ابن زياد آمده بودند كه وى را دستگير كنند. حتى در ميان اينان شخصى به نام (17) على بن طعان المحاربى عراقى بود كه طرز آب خوردن از آب خورى ندانست و نفهميد كه دهن آب خورى را چسان كج كند كه نريزد و هنگامى كه آب مى خورد آب از گوشه لب ها لباسش مى ريخت و حضرت با آن همه جلالت از اسب پياده شد و آب خورى را با دست مبارك كج نگاهداشت تا اين كه وى را سيراب كرد. و ديگر بينديش در صحراى بى آب و علف و خشك و باير و ريگزارى كه آب به قيمت طلا و بلكه به قيمت جان به دست نيايد، گاهى دو سه روز اصلا آب پيدا نشود، اين چه سخاوتى و اين چه روح بزرگ و اين چه آقايى است كه دشمن نيز از آن برخوردار مى شود. و باز فكر كن كه موكب امام حسين عليه السلام چه دستگاه سلطانى و چه اندازه وسيع بود كه از آب آن هزار نفر سوار و هزار اسب سيراب شدند و هم چنين اشخاص و ياران و اولاد و خانواده خود حضرت حداقل به هزار نفر بالغ مى شدند و باز اسبانى كه اثاثيه و متاع و آنچه با آنها بود از ديگ و كاسه و طاس و جام و رختخواب و غيره را حمل مى كردند، جز شتران، به هزار اسب مى رسيد. بنابراين اگر همه آنها كه در اين موكب لازم بود از آب استفاده كنند روى هم حساب كنيم، دست كم به پنج هزار نفر مى رسيد جز آب احتياطى كه حر و يارانش و اسبانش از آن سيراب شدند.
سخنرانى امام حسين عليه السلام براى سپاه حر
به نقل ابى مخنف از عقبه بن ابى عيزار اين خطبه را در بيضه براى اصحاب خويش و سپاه حر خواند: بعد از حمد و ثنا خدا فرمود:
ايها الناس! ان رسول الله قال: من راى سلطانا جائرا مستحلا لحرام الله ناكثا عهده مخالفا لسنه رسول الله يعمل فى عباد الله بالاثم و العدوان فلم يغير عليه بفعل و لا قول، كان حقا على الله ان يدخله مدخله، الا و ان هولاء قد لزموا طاعه الشيطان و تركوا طاعه الرحمن و اظهروار الفساد و عطلوا الحدود و استاثروا بالفى و احلوا حرام الله و حرموا حلاله و انا احق من غيره... (18)
در اين خطبه امام عليه السلام مسووليت مسلمانان را در برابر آن همه منكرات و علت قيام خويش را اعلام كرد و فرمود:
اى مردم، رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: هركس ببيند سلطان ستمكارى را كه حرام خدا را حلال قرار دهد و عهد خدا را بشكند و مخالف سنت پيغمبر صلى الله عليه و آله باشد و در ميان بندگان خدا گناه كار و ستم كار باشد، پس به عمل و گفتارى بر او انكار نكند، سزاوار است بر خدا او را بر جايگاهى كه براى عذاب او مقرر شده وارد سازد. آگاه باشيد كه اين مردم ملازم طاعت شيطان شده و اطاعت خدا را ترك كرده و فساد را آشكار و حدود را تعطيل و بيت المال را به خود اختصاص داده و حلال خدا را حرام و حرام او را حلال ساخته اند و من سزاوارتر كسى هستم كه بر آنان انكار كند شرايط امر به معروف را (19)
---------------------------
1-اقتباس از هفتاد و دو تن، يك تن، عنصر شجاعت، ص 199
2-اعيان الشيعه، ج 3، ص 176
3-اعيان الشيعه، ج 3، سيره الحسين عليه السلام، ص 177
4-از حاج ميرزا محسن حالى اردبيلى.
5-عنصر شجاعت، ج 1، ص 211
6-قمقام، ص 353، حليه الاوليا، ج 2، ص 39، احقاق الحق، ج 11، ص 65 مناقب، ج 4، ص 68
7-شبهاى پيشاور، ص 537
8-سوره حج، ص 41
9-نور الثقلين، ج 3، ص 501
10-مجمع البيان، ج 7، ص 87
11-بلاغه الحسين عليه السلام، چاپ نجف، ص 63، لواعج الاشجان، چاپ نجف ص 72، سفينه البحار، ص 397، اسرار الشهاده، چاپ قديم، ص 189، كشف الغمه ج 2، ص 203، لهوف، چاپ قديم، ص 52، احقاق الحق، ج 11، ص 599
12-اقتباس از جهاد و شهادت، نوشته مرحوم آيه الله طالقانى، ص 77
13-بررسى تاريخ عاشورا، ص 87
14-نفس المهموم، ص 87، مناقب، ج 4، ص 53
15-سوره بقره، آيه 257
16-چهره زن، ص 171
17-سياست حسينى، ص 31
18-احقاق الحق، ج 11، ص 69
19-پرتوى از عظمت حسين عليه السلام، ص 320، تاريخ طبرى، ج 4، ص 34، كامل ابن اثير، ج 3، ص 280
------------------------
على ربانى خلخالى