مال خديجه و شمشير على (ع)
اين را هم به شما عرض بكنم: گاهى خود ما مسلمانان حرفهايى مى زنيم كه نه با تاريخ منطبق است و نه با قرآن، با حرفهاى دشمنها منطبق است، يعنى حرفى را كه يك جنبه اش درست است به گونه اى تعبير مى كنيم كه اسلحه به دست دشمن مى دهيم، مثل اينكه برخى مى گويند: اسلام با دو چيز پيش رفت، با مال خديجه و شمشير على، يعنى با زر و زور. اگر دينى با زر و زور پيش برود، آن چه دينى مى تواند باشد؟! آيا قرآن در يك جا دارد كه دين اسلام با زر و زور پيش رفت؟! آيا على (ع) يك جا گفت كه دين اسلام با زر و زور پيش رفت؟! شك ندارد كه مال خديجه به درد مسلمين خورد، اما آيا مال خديجه صرف دعوت اسلام شد؟ يعنى خديجه پول زيادى داشت، پول خديجه را به كسى دادند و گفتند بيا مسلمان شو؟ آيا يك جا انسان در تاريخ چنين چيزى پيدا مى كند؟ يا نه، در شرائطى كه مسلمين و پيغمبر اكرم در نهايت درجه سختى و تحت فشار بودند جناب خديجه مال و ثروت خودش را در اختيار پيغمبر گذاشت ولى نه براى اينكه پيغمبر العياذ بالله به كسى رشوه بدهد، و تاريخ نيز هيچگاه چنين چيزى نشان نمى دهد. اين مال آنقدر هم زياد نبوده و اصلا در آن زمان، ثروت نمى توانسته اينقدر زياد باشد. ثروت خديجه كه زياد بود، نسبت به ثروتى كه در آن روز در آن مناطق بود زياد بود نه در حد ثروت مثلا يكى از ميلياردهاى تهران كه بگوئيم او مثل يكى از سرمايه دارهاى تهران بود. مكه شهر كوچكى بود، البته يك عده تاجر و بازرگان داشت، سرمايه دار هم داشت ولى سرمايه دارهاى مكه مثل سرمايه دارهاى نيشابور مثلا بودند نه مثل سرمايه دارهاى تهران يا اصفهان يا مشهد و از اين قبيل. پس اگر مال خديجه نبود فقر و تنگدستى شايد مسلمين را از پا در مىآورد. مال خديجه خدمت كرد اما نه خدمت رشوه دادن كه كسى را با پول مسلمان كرده باشد، بلكه خدمت به اين معنى كه مسلمانان گرسنه را نجات داد و مسلمانان با پول خديجه توانستند سد رمقى بكنند.
شمشير على بدون شك به اسلام خدمت كرد و اگر شمشير على نبود سرنوشت اسلام سرنوشت ديگرى بود اما نه اينكه شمشير على رفت بالاى سر كسى ايستاد و گفت يا بايد مسلمان بشوى يا گردنت را مى زنم، بلكه در شرايطى كه شمشير دشمن آمده بود ريشه اسلام را بكند على بود كه در مقابل دشمن ايستاد. كافى است ما (بدر) يا (احد) و يا (خندق) را در نظر بگيريم كه شمشير على در همين موارد به كار رفته است. در (خندق) مسلمين توسط كفار قريش و قبائل همدست آنها احاطه مى شوند، ده هزار نفر مسلح مدينه را احاطه مى كنند، مسلمين در شرايط بسيار سخت اجتماعى و اقتصادى قرار مى گيرند و به حسب ظاهر ديگر راه اميدى براى آنها باقى نمانده است. كار به جايى مى رسد كه عمرو بن عبدود حتى آن خندقى را كه مسلمين به دور خود كشيده اند مى شكافد. البته اين خندق در تمام دور مدينه نبوده است چون دور مدينه آنقدر كوه است كه خيلى جاهايش احتياجى به خندق ندارد. يك خط موربى بوده است در شمال مدينه در همان بين راه احد كه مسلمين ميان دو كوه را كندند چون قريش هم از طرف شمال مدينه آمده بودند و چاره اى نداشتند جز اينكه از آنجا بيايند. مسلمين اين طرف خندق بودند و آنها آن طرف خندق. عمرو بن عبدود نقطه باريكترى را پيدا مى كند، اسب قويى دارد، خود او و چند نفر ديگر از آن خندق مى پرند و مىآيند به اين سو. آنگاه مىآيد در مقابل مسلمين مى ايستد و صداى (هل من مبارز) ش را بلند مى كند. احدى از مسلمين جرأت نمى كند بيرون بيايد چون شك ندارد كه اگر بيايد با اين مرد مبارزه بكند كشته مى شود. على بيست و چند ساله از جا بلند مى شود: يا رسول الله به من اجازه بده. فرمود: على جان بنشين. پيغمبر مى خواست اتمام حجت با همه اصحاب كامل بشود. عمرو رفت و جولانى داد، اسبش را تاخت و آمد دوباره گفت: هل من مبارز؟ يك نفر جواب نداد. قدرتش را نداشتند چون مرد فوق العاده اى بود. على از جا بلند شد: يا رسول الله! من! فرمود بنشين على جان. بار سوم يا چهارم عمرو رجزى خواند كه تا استخوان مسلمين را آتش زد و همه را ناراحت كرد. گفت:
و لقد بححت من النداء بجمعكم هل من مبارز

ان السماحة و الشجاعة فى الفتى خير الغرائز (7)
گفت ديگر خفه شدم از بس گفتم (هل من مبارز) يك مرد اينجا وجود ندارد؟! آهاى مسلمين! شما كه ادعا مى كنيد كشته هاى شما به بهشت مى روند و كشته هاى ما به جهنم، يك نفر پيدا بشود بيايد يا بكشد و بفرستد به جهنم و يا كشته بشود و برود به بهشت. على از جا حركت كرد. عمر براى اينكه عذر مسلمين را بخواهد گفت: يا رسول الله اگر كسى بلند نمى شود حق دارد. اين مردى است كه با هزار نفر برابر است، هر كه با او روبرو بشود كشته مى شود. كار به جايى مى رسد كه پيغمبر مى فرمايد: برز الاسلام كله الى الشرك كله (8) تمام اسلام با تمام كفر روبرو شده است. اينجاست كه على (ع) عمرو بن عبدود را كه از پا در مىآورد اسلام را نجات مى دهد.
پس وقتى مى گوييم اگر شمشير على نبود اسلامى نبود، معنايش اين نيست كه شمشير على آمد به زور مردم را مسلمان كرد. معنايش اين است كه اگر شمشير على در دفاع از اسلام نبود دشمن ريشه اسلام را كنده بود همچنانكه اگر مال خديجه نبود فقر، مسلمين را از پا درآورده بود. اين كجا و آن حرف مفت كجا؟!
دفاع از توحيد
اسلام دين شمشير است اما شمشيرش هميشه آماده دفاع است يا از جان مسلمين يا از مال مسلمين يا از سرزمين مسلمين و يا از توحيد اگر به خطر افتاده باشد كه علامه طباطبائى سلمه الله تعالى اين مطلب (دفاع از توحيد) را در تفسير الميزان چه در آيات قتال در سوره بقره و چه در آيه لا اكراه فى الدين قد تبين الرشد من الغى عالى بحث كرده اند. بله، اسلام يك مطلب را از آن بشريت مى داند، اسلام هر جا كه توحيد به خطر بيفتد براى نجات توحيد مى كوشد. چون توحيد عزيزترين حقيقت انسانى است. اين آقايانى كه راجع به آزادى بحث مى كنند نمى دانند كه توحيد لااقل در حد آزادى است اگر بالاتر نباشد و قطعا بالاتر است. اين را من مكرر در مجالس گفته ام: اگر كسى از جان خودش دفاع بكند، آيا اين دفاع را صحيح مى دانيد يا غلط؟ اگر جان شما مورد حمله قرار گرفت آيا مى گوييد بگذار او هر كار مى خواهد بكند، من نبايد به زور متوسل شوم، بگذار مرا بكشد؟ نه. همچنين مى گوئيم اگر ناموس كسى مورد تجاوز واقع شد بايد دفاع بكند، اگر مال و ثروت كسى مورد تجاوز قرار گرفت بايد دفاع بكند، اگر سرزمين مردمى مورد تجاوز واقع شد بايد دفاع بكنند. تا اينجا كسى بحث ندارد. مى گويم اگر جان يا مال و يا سرزمين مردمى مظلوم مورد تجاوز ظالمى قرار گرفت آيا براى يك شخص سوم شركت در دفاع از مظلوم كار صحيحى است يا نه؟ نه تنها صحيح است بلكه بالاتر است از وقتى كه از خودش دفاع مى كند چون اگر انسان از آزادى خودش دفاع بكند از خودش دفاع كرده اما اگر از آزادى ديگرى دفاع بكند آزادى دفاع كرده كه خيلى مقدستر است. اگر يك نفر مثلا از اورپا بلند شود برود به دفاع از ويتناميها و با آمريكائيها بجنگد شما او را صد درجه بيشتر تقديس مى كنيد از يك ويتنامى، و مى گوييد ببينيد اين چه مرد بزرگى است! با اينكه خودش در خطر نيست، از مملكت خودش حركت كرده رفته به سرزمين ديگرى براى دفاع از آزادى ديگران، از جان ديگران، از مال ديگران و از سرزمين ديگران. اين صد درجه بالاتر است. چرا؟ چون آزادى مقدس است. اگر كسى براى دفاع از علم بجنگد چطور؟ همين طور است. (در جايى علم به خطر افتاده، انسان به دليل اينكه علم كه يكى از مقدسات بشر است به خطر افتاده براى نجات علم بجنگد). براى نجات صلح بجنگد چطور؟ همين طور است. توحيد حقيقتى است كه مال من و شما نيست، مال بشريت است. اسلام اگر در جايى توحيد به خطر بيفتد - چون توحيد جزء فطرت انسان است و هيچوقت فكر بشر او را به ضد توحيد رهبرى نمى كند بلكه عامل ديگرى دخالت دارد - براى نجات توحيد دستور اقدام مى دهد، ولى اين معنايش اين نيست كه مى خواهد توحدى را به زور وارد قلب مردم كند بلكه عواملى را كه سبب شده است توحيد از بين برود از بين مى برد، عوامل كه از بين رفت فطرت انسان به سوى توحيد گرايش پيدا مى كند. مثلا وقتى تقاليد، تلقينات، بتخانه ها و بتكده ها و چيزهايى را كه وجود آنها سبب مى شود كه انسان اصلا در توحيد فكر نكند از بين برد فكر مردم آزاد مى شود به تعبيرى كه قرآن درباره حضرت ابراهيم مى فرمايد. مى گويد ابراهيم در روزى كه مردم از شهر خارج شده و شهر را خلوت كرده بودند و بتكده هم خلوت بود رفت بتها را شكست و تبر را به گردن بزرگترين بتها آويخت. مردم كه شب برگشتند و رفتند نزد بتها براى عرض حاجت و اظهار اخلاص، ديدند بتى وجود ندارد، خرد و خمير شده اند، فقط بت بزرگ وجود دارد با تبر. ظاهر امر حكايت مى كند كه اين بت بزرگ آمده اين كوچكها را زده و از بين برده، ولى فطرت بشر قبول نمى كند. چه كسى چنين كرده است؟ قالوا: سمعنا فتى يذكرهم يقال له ابراهيم سراغ ابراهيم مى روند ا انت فعلت هذا بالهتنا يا ابراهيم؟ ابراهيم تو چنين كردى با محبوبهاى ما؟ قال: بل فعله كبيرهم هذا فاسئلوهم ان كانوا ينطقون اين كار، كار آن بت بزرگ است، بايد از خودشان بپرسيد. گفتند آنها كه نمى توا نند حرف بزنند. گفت اگر نمى توانند حرف بزنند پس چه چيز را پرستش مى كنيد؟! قرآن مى گويد: فرجعوا الى انفسهم (9) اينجا بود كه به خود باز آمدند.
آزادى عقيده
من مكرر اين مطلب را گفته ام: آنهايى كه وارد بتخانه ها مى شوند به بهانه آزادى عقيده و يك كلمه حرف نمى زنند در واقع احترام به اسارت مى گزارند. ملكه انگلستان رفت هندوستان، به خاطر احترام به عقايد هندوها اگر خود هندوها از در بتخانه كفشها را مى كندند او از سر كوچه كفشها را به احترام بتها كند كه بگويند عجب مردمى هستند! چقدر براى عقايد مردم احترام قائلند! آخر آن عقيده را كه فكر به انسان نمى دهد. آن عقيده انعقاد است، تقليد است، تلقين است يعنى زنجيرى است كه وهم به دست و پاى بشر بسته است. بشر را در اينجور عقايد آزاد گذاشتن يعنى زنجيرهاى اوهامى را كه خود بشر به دست و پاى خودش بسته است به همان حال باقى گذاشتن. ولى اين، احترام به اسارت است نه احترام به آزادى. احترام به آزادى اين است كه با اين عقايد كه فكر نيست بلكه عقيده است يعنى صرفا انعقاد است مبارزه شود. عقيده ممكن است ناشى از تفكر باشد و ممكن است ناشى از تقليد يا وهم يا تلقين و يا هزاران چيز ديگر باشد. عقايدى كه ناشى از عقل و فكر نيست، صرفا انعقاد روحى است يعنى بستگى و زنجير روحى است. اسلام هرگز اجازه نمى دهد يك زنجير به دست و پاى كسى باشد ولو آن زنجير را خودش با دست مبارك خودش بسته باشد. پس مسئله آزادى عقيده به معنى اعم يك مطلب است، مسئله آزادى فكر و آزادى ايمان به معنى اينكه هر كسى بايد ايمان خودش را از روى تحقيق و فكر به دست بياورد مطلب ديگر. قرآن مى جنگد براى اينكه موانع آزاديهاى اجتماعى و فكرى را از بين ببرد. مى پرسند چرا مسلمين به فلان مملكت هجوم بردند؟ حتى در زمان خلفا (من كار ندارم كه كارشان فى حد ذاته صحيح بوده يا صحيح نبوده است) مسلمين كه هجوم بردند نرفتند به مردم بگويند بايد مسلمان بشويد. حكومتهاى جبارى دست و پاى مردم را به زنجير بسته بودند، مسلمين با حكومتها جنگيدند ملتها را آزاد كردند. اين دو را با همديگر اشتباه مى كنند. مسلمين اگر با ايران يا روم جنگيدند، با دولتهاى جبار مى جنگيدند كه ملتهايى را آزاد كردند و به همين دليل ملتها با شوق و شعف مسلمين را پذيرفتند. چرا تاريخ مى گويد وقتى كه سپاه مسلمين وارد مى شد مردم با دسته هاى گل به استقبالشان مى رفتند؟ چون آنها را فرشته نجات مى دانستند. اينها را برخى با يكديگر اشتباه مى كنند كه (عجب! مسلمين به ايران حمله كردند. لابد وقتى به ايران حمله كردند به سراغ مردم رفتند و به آنها گفتند حتما بايد اسلام اختيار بكنيد). آنها به مردم كار نداشتند، با دولتهاى جبار كار داشتند. دولتها را خرد كردند، بعد مردمى را كه همينقدر شائبه توحيد در آنها بود در ايمانشان آزاد گذاشتند كه اگر مسلمان بشويد عينا مثل ما هستيد و اگر مسلمان نشويد در شرايط ديگرى با شما قرارداد مى بنديم كه آن شرايط را شرايط ذمه مى گويند و شرايط ذمه مسلمين فوق العاده سهل و آسان و ساده بوده است.
پس اصل رفق، نرمى، ملايمت و پرهيز از خشونت و اكراه و اجبار راجع به خود ايمان (نه راجع به موانع اجتماعى و فكرى ايمان كه آن حساب ديگرى دارد) جزء اصول دعوت اسلامى است:
لا اكراه فى الدين قد تبين الرشد من الغى فمن يكفر بالطاغوت و يؤمن بالله فقد استمسك بالعروة الوثقى (10).
قرآن خلاصه منطقش اين است كه در امر دين اجبارى نيست، براى اينكه حقيقت روشن است، راه هدايت و رشد روشن، راه غى و ضلالت هم روشن، هر كس مى خواهد اين راه را انتخاب بكند، و هر كس مى خواهد آن راه را.
در شأن نزول اين آيه چند چيز نوشته اند كه نزديك يكديگر است و همه مى تواند در آن واحد درست باشد. وقتى كه بنى النظير كه هم پيمان مسلمين بودند خيانت كردند، پيغمبر اكرم دستور به جلاى وطن داد كه از اينجا بايد بيرون برويد. عده اى از فرزندان مسلمين در ميان آنها بودند كه يهودى بودند. حال چرا يهودى بودند؟ قبل از ظهور اسلام يهوديها فرهنگ و ثقافت بالاترى از اعراب حجاز داشتند. اعراب حجاز مردمى بودند فوق العاده بى سواد و بى اطلاع. يهوديها كه اهل كتاب بودند سواد و معلومات بيشترى داشتند و لهذا فكر خودشان را به آنها تحميل مى كردند. طورى بود كه حتى بت پرستان به اينها عقيده مى ورزيدند. ابن عباس مى گويد در ميان زنان اهل مدينه گاهى اتفاق مى افتاد بعضى زنها كه بچه دار نمى شدند نذر مى كردند كه اگر بچه اى پيدا كنند او را بفرستند در ميان يهوديها يهودى بشود. اين اعتقاد را داشتند چون حس مى كردند مذهب آنها از مذهب خودشان كه بت پرستى است بالاتر است. و گاهى بچه هاى شيرخوارشان را مى فرستادند نزد يهوديها تا به آنها شير بدهند. آن بچه هايى كه اينها نذر كرده بودند يهودى بشوند بديهى است يهودى مى شدند و مى رفتند در ميان يهوديها. بچه هايى هم كه يهوديها به آنها شير مى دادند قهرا اخلاق يهوديها را مى گرفتند، مادر و برادر و خواهر رضاعى پيدا مى كردند و آشنا مى شدند و برخى از آنها يهودى مى شدند. به هر حال يك عده بچه يهودى كه پدر و مادرهايشان از انصار و از اوس و خزرج بودند وجود داشتند. وقتى كه قرار شد بنى النضير بروند، مسلمين گفتند ما نمى گذاريم بچه هايمان بروند. عده اى از بچه ها كه به دين يهود بودند گفتند ما با همدينانمان مى رويم. مسئله اى براى مسلمين شد. مسلمين گفتند ما هرگز نمى گذاريم اينها بچه هايمان را با خودشان ببرند و يهودى باقى بمانند، ولى خود بچه ها برخى گفتند ما مى خواهيم با همدينانمان برويم. آمدند خدمت پيغمبر اكرم: يا رسول الله! ما نمى خواهيم بگذاريم بچه هايمان بروند. (ايه ظاهرا در آنجا نازل شد) پيغمبر اكرم فرمود: اجبارى در كار نيست. بچه هاى شما دلشان مى خواهد، اسلام اختيار بكنند، اگر نمى خواهند، اختيار با خودشان، مى خواهند بروند بروند، دين امر اجبارى نيست لا اكراه فى الدين قد تبين الرشد من الغى فمن يكفر بالطاغوت و يؤمن بالله فقد استمسك بالعروة الوثقى چون طبيعت ايمان اجبار و اكراه و خشونت را به هيچ شكل نمى پذيرد.
فذكر انما انت مذكر 0 لست عليهم بمصيطر 0 الا من تولى و كفر 0 فيعذبه الله العذاب الاكبر.
اى پيامبر! به مردم تذكر بده ( قبلا معنى تذكر را عرض كردم) مردم را از خواب غفلت بيدار كن، به مردم بيدارى بده، به مردم آگاهى بده، مردم را از راه بيدارى و آگاهى شان به سوى دين بخوان. انما انت مذكر تو شأنى غير از مذكر بودن ندارى، تو مصيطر نيستى، يعنى خدا تو را اينجور قرار نداده كه به زور بخواهى كارى بكنى الا من تولى و كفر. آيا (الا من تولى و كفر) استثناى از (لست عليهم بمصيطر) است يا استثناى از (فذكر انما انت مذكر)؟ در تفسير الميزان مى فرمايد و دلايل ذكر مى كند - كه استثناى از ( فذكر انما انت مذكر) است: تذكر بده الا من تولى و كفر مگر افرادى كه تو به آنها تذكر داده اى، با اينكه تذكر داده اى معذلك اعراض كرده اند و ديگر تذكر بعد از تذكر فايده ندارد. فيعذبه الله العذاب الاكبر پس خدا او را عذاب مى كند عذاب اكبر كه عذاب جهنم است.
على (ع) و رحلت زهرا (س)
شب آخر است و مخصوصا بايد ذكر مصيبت بشود و طبق معمول و خصوصا با تناسب ايام بايد ذكر مصيبت حضرت زهرا سلام الله عليها بشود.
مصيبت زهرا بر على فوق العاده سخت و دشوار است. حضرت زهرا حالشان نا مساعد بود و در بستر بودند. على عليه السلام بالاى سر زهرا نشسته بود. زهرا شروع كرد به سخن گفتن. متواضعانه جمله هايى فرمود كه على عليه السلام از اين تواضع فوق العاده زهرا رقت كرد و گريست. مضمون تعبير حضرت اين است: على جان! دوران زندگى ما دارد به پايان مى رسد، من دارم از دنيا مى روم، من در خانه تو هميشه كوشش كرده ام چنين و چنان باشم، امر تو را هميشه اطاعت بكنم، من هرگز امر تو را مخالفت نكردم، و تعبيراتى از اين قبيل. آنچنان على را متأثر كرد كه فورا زهرا را در آغوش گرفت، سر زهرا را به سينه چسبانيد و گريست: دختر پيغمبر! تو والاتر از اين سخنان هستى، تو والاتر از اين هستى كه اساسا اين سخنان از سوى تو صحيح باشد كه گفته بشود، يعنى چرا اينقدر تواضع مى كنى؟! من از اين تواضع زياد تو ناراحت مى شوم. محبت فوق العاده اى ميان على و زهرا حكمفرماست كه قابل توصيف نيست، و لهذا مى توانيم بفهميم كه تنهايى على بعد از زهرا با على چه مى كند. فقط چند جمله اى را كه خود مولاى متقيان على عليه السلام روى قبر زهرا فرمود كه جزء كلمات ايشان در نهج البلاغه است عرض مى كنم.
زهرا وصيت كرده بود: (على جان! خودت مرا غسل بده و تجهيز و دفن كن. شب مرا دفن كن، نمى خواهم كسانى كه به من ظلم كرده اند در تشييع جنازه من شركت كنند). تاريخ كارش هميشه لوث است. افرادى جنايتى را مرتكب مى شوند و بعد خودشان در قيافه يك دلسوز ظاهر مى شوند براى اينكه تاريخ را لوث بكنند، عين كارى كه مأمون كرد: امام رضا را شهيد مى كند، بعد خودش بيش از همه مشت به سرش مى زند و فرياد مى كند و مرثيه سرايى مى نمايد، و لهذا تاريخ را در ابهام باقى گذاشته كه عده اى نمى توانند باور كنند كه مأمون بوده است كه امام رضا را شهيد كرده است. اين لوث تاريخ است. زهرا براى اينكه تاريخ لوث نشود فرمود مرا شب دفن كن. لااقل اين علامت استفهام در تاريخ بماند: پيغمبر يك دختر كه بيشتر نداشت، چرا بايد اين يك دختر شبانه دفن بشود و چرا بايد قبرش مجهول بماند؟! اين بزرگترين سياستى است كه زهراى مرضيه اعمال كرد كه اين در را به روى تاريخ باز بگذارد كه بعد از هزار سال هم كه شده بيايند و بگويند:
ولاى الامور تدفن ليلا

تاريخ بگويد: سبحان الله! چرا دختر پيغمبر را در شب دفن بكنند؟! مگر تشييع جنازه يك امر مستحبى نيست آن هم مستحب مؤكد، و آن هم تشييع جنازه دختر پيغمبر؟! چرا بايد افرادى معدود به او نماز بخوانند؟! و چرا اصلا محل قبرش مجهول بماند و كسى نداند زهرا را در كجا دفن كرده اند؟!
على زهرا را دفن كرد. زهرا همچنين وصيت كرده بود: على جان! بعد كه مرا به خاك سپردى و قبر مرا پوشانيدى، لحظه اى روى قبر من بايست و دور نشو كه اين، لحظه اى است كه من به تو نياز دارم. على در آن شب تاريك تمام وصاياى زهرا را مو به مو اجرا مى كند. حالا بر على چه مى گذرد من نمى توانم توصيف بكنم: زهراى خود را با دست خود دفن كند و با دست خود قبر او را بپوشاند، ولى اينقدر مى دانم كه تاريخ مى گويد:
فلما نفض يده من تراب القبر هاج به الحزن (11).
على قبر زهرا را پوشاند و گرد و خاك لباسهايش را تكان داد. تا آن لحظه مشغول كار بود و اشتغال به يك كار قهرا تا حدى براى انسان انصراف ايجاد مى كند. كارش تمام شد. حالا مى خواهد وصيت زهرا را اجرا كند يعنى بماند. تا به اين مرحله رسيد غمهاى دنيا بر دل على رو آورد. احساس مى كند نياز به درد دل دارد. گاهى على درد دلهاى خودش را با چاه مى گفت، سرش را در چاه فرو مى برد، ولى براى درد دلى كه در زمينه زهرا دارد فكر مى كند هيچكس از پيغمبر بهتر نيست، رو مى كند به قبر مقدس پيغمبر اكرم:
السلام عليك يا رسول الله عنى و عن ابنتك النازلة فى جوارك و السريعة اللحاق بك قل يا رسول الله عن صفيتك صبرى (12).
و لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظيم و صلى الله على محمد و آله الطاهرين.
--------------------------------------------
1-سوره آل عمران، آيه 159.
2-نهج البلاغه، حكمت 333.
3-نهج البلاغه، خطبه 3: شقشقيه.
4-مانند نيل.
5-نهج البلاغه، خطبه. 215 عقيل! داغديدگان به عزايت بنشينند! آيا از آهنى كه يك انسان از روى بازى و شوخى داغ نموده فرياد مى كنى، و مرا به سوى آتشى مى كشى كه خداوند جبار از روى خشم خود آنرا برافروخته است؟!.
6-سوره نحل، آيه 125.
7-بحار الانوار، ج 20، ص 203.
8-بحار الانوار، ج 20، ص 215.
9و10-سوره انبياء، آيات 60 و 62 تا 64.
11-بيت الاحزان، ص 155.
12-نهج البلاغه فيض الاسلام، خطبه 193.
-------------------------------------
استاد شهيد مرتضي مطهري