سقا خانه ها
در صحن حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام دو سقا خانه عمومى وجود داشته است :
1. يكى از اين آبخورگاه ها در ضلع شرقى صحن و در مقابل مقبره راجه قرار داشته و بهره مند (طايفه اى از اسماعيليان ) آن را نوسازى كرده بودند و در جوار آن نيز دو درخت ميوه و يك درخت سدر بوده است .
2. ديگرى در ضلع غربى ، در جوار باب السوق بوده و در نزديك آن دو درخت خرما وجود داشته است . البته امروزه از اين آبخورگاه ها و همچنين از درختان نخل و سدر اثرى نيست .
آبرو نريخت
آبى براى رفع عطش در گلو نريخت
دستش ز دست رفت ، و به دندان گرفت مشك
چون مهر خفت ، در دل خون شفق وليك
چون رشته اميد بريدش ز آب ، گفت
((سقا)) يا ((ساقى تشنگان كربلا))
((سقا)) يا ((ساقى تشنگان كربلا))، از ديگر لقب هاى قمر بنى هاشم حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام مى باشد. و روايت هاى مختلف در اين باره اتفاق نظر دارند. البته سقا بودن و آب رساندن ، در اين خاندان تازگى ندارد، خداوند براى عبدالمطلب چشمه اى از زمين سخت برجوشاند، براى رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم در سوق ذى المجاز چشمه اى برجوشيد، بر راه امير مومنان على عليه السلام به صفين چشمه اى آشكار گشت ، براى امام حسين عليه السلام در كربلا چشمه اى از زمين جوشيد، و حضرت عباس عليه السلام نيز آب رسان و آب آور بود.
ابن عساكر در ((تاريخ دمشق )) (ج 7، ص 347) روايتى از طريق جابر آورده و اين روايت به صراحت برساقى بودن اين خاندان دلالت دارد و براى هر كس كه عناد و خيره سرى واگذاشته باشد يك نص است . در آنجا آمده است :
((سالى مدينه گرفتار قحطى و بى آبى شده بود. در آن سال سه بار از خدا باران طلبيدند و باران نيامد. پس عمر گفت : من به چه چيزى از خداوند باران خواهم خواست كه خواسته مان را برآورد و بر ما باران فرستد. پس مردم را بر آن داشت خداوند را به على ، به حسن و به حسين عليهم السلام بخوانند. آن گاه در پى بنى هاشم فرستاد كه وضو سازيد و جامه پاك بر تن كنيد. سپس نزد عباس (2) رفت و بر در خانه اش كوبيد چون بنى هاشم نزد او گرد آمدند بر آنان عطر ماليد، سپس عباس بيرون آمد، در حالى كه على عليه السلام پيشاپيش او، امام حسن عليه السلام بر جانب راست او و امام حسين عليه السلام بر جانب چپ او بود و بنى هاشم در پى او روان بودند. عباس عليه السلام در اين هنگام به عمر گفت : كسى از غير ما خاندان باما همراه مكن ، پس به جايگاه نماز آمد و ايستاد. خداى را سپاس و ستايش كرد و آن گاه گفت : خداوندا! تو خود بى آنكه از ما نظر بخواهى ما را آفريدى . تو خود مى دانى چه مى كنيم اما اين دانستنت تو را از روزى دادنمان باز نداشت .
خداوندا! همان گونه كه در آغاز خلقت بر ما فضل و لطف روا داشتى ، اينجا نيز بر ما لطف كن . راوى مى گويد: هنوز اين طلب باران به پايان نرسيده بود كه در آسمان ابرى آشكار شد و هنوز به خانه هاى خود نرسيده بوديم كه بارانى سخت فرو باريد. در اين هنگام عباس گفت : من فرزند آن كسى ام كه به مردمان آب مى رساند. او اين سخن را پنج بار تكرار كرد)).
به هر روى ، سقايت و آب رساندن از ديرباز از آن خاندان بنى هاشم بوده و عباس بن على عليهماالسلام نيز فرزند همين پاكان است . شيخ محسن ابوالحب (متوفاى 1305 هجرى قمرى ) در بيت شعرى مى گويد:
اذا كان ساقى الحوض فى الحشر حيدر
((اگر ساقى حوض كوثر در فرداى قيامت حيدر است ، سقاى تشنگان كربلا ابوالفضل است )).
بر خلاف آنچه برخى مقتل نويسان نوشته و آب آوردن عباس عليه السلام در كربلا را يك بار دانسته اند، او سه بار براى تشنگان خيمه گاه اباعبدالله عليه السلام آب آورد. (3)
در كتاب هاى مقتل آورده اند كه : حضرت عباس عليه السلام به شريعه رسيد، دست به زير آب برد، دو مشتى پر آب كرد تا بخورد. ناگاه تشنگى امام حسين عليه السلام و فرزند شير خواره و ديگر مردان و زنان و كودكان را به ياد آورد، آب بر روى آب ريخت ، مشك را پر آب كرد و راهى خيمه ها شد. در راه دشمنان كمين داشتند. آنان به سوى حضرت عباس عليه السلام تير مى افكندند و در اين ميان تيرى به مشك رسيد. حضرت عباس عليه السلام با مهاجمان به سختى پيكار كرد تا آنكه دست راستش از تن جدا شد. با دست چپ شمشير زد اما دست چپ او را نيز بريدند. دشمنان او را از هر سوى در ميان گرفتند و از اسب بر زمين افتاد و در خون خويش غلتيد. (4)
حفر زمزم
چون عبدالمطلب چاه زمزم را كند و دو آهوى طلا وزره ها و شمشيرها را از آن بيرون آورد كه جرهميان در آن ريخته بودند و حجر الاسود را از ركن كنده بودند و گريخته بودند، قريش نيمى از آنها را ادعا مى كردند، و ناگزير قرعه زدند و آهوها به نام كعبه ، و شمشير وزره ها به نام عبدالمطلب در آمد، شمشير وزره را فروخت و درى براى كعبه تهيه ديد و آهوها را نيز به آن در آوريخت و ابولهب آنها را دزديد و فروخت و بهاى آن را در خمر و قمار به كار برد.
عبدالمطلب آب زمزم را جارى ساخت و قريش ادعا كردند كه ما را سهمى است در آن ، زيرا اين چاه از جد ما اسماعيل است ، بعد از مخاصمه راضى به محاكمه زن كاهنه كه نزديك شام بود شدند، بين راه آبهاى فرزندان عبد مناف تمام شد و ساير قريش از دادن آب به آنها مضايقه كردند، آنان قبرهاى خود را كندند و آماده مردن از تشنگى بودند، كه عبدالمطلب سوار بر ناقه خود شد و گفت : بايد جستجو كنيم تا آب بيابيم و چون ناقه اش حركت كرد از زير پاى آن ، آب جارى شد، و عبدالمطلب فرياد زد: الله اكبر و ديگران اين كرامت را ديدند تكبير گفتند، منازعه تمام شد و گفتند: خدا ميان ما و تو حكم كرد و چاه زمزم از آن تو گشت . و رفتن نزد زن كاهنه لازم نيست ، و قبائل قريش را از آن آب نگاه كردند و عبدالمطلب روز به روز عظمتش افزون گشت و القاب سيد البطحاء و ساقى الحجيج و حافر الزمزم به او داده شد، و مردم در گرفتارى ها به او پناهنده مى شدند. (5)
زمزم و هاجر
قحط آب است و صدف از رنگ گوهر شد خجل
كافرى از بس كه زان مسلم نمايان ديد دين
هاجرى زمزم پديد آورد و طفلش تشنه بود
با عمو مى گفت طفل تشنه كام خود وليك
مشك خالى و دلى پر از اميد آورده بود
سخت سقا بهر آب و آبرو كوشيد ليك
مايه آن پايه همت ، گشت نوميدى ز آب
روح غيرت ، جان مردى ، ذات عشق ، اصل وفا
زان طرف ، عباس از طفلان خجل ، زين سو، حسين
خواست ، برخيزد به پا بهر ادب ، دستى نبود
ريزش اشكت كند ((انسانيا)) اين سان سخن
قال رسول صلى الله عليه و آله و سلم : افضل الاعمال ايراد الكبد الحرى ، يعنى سقى الماء. (6)
پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم فرمودند: برترين كردارها خنك كردن جگر سوخته است يعنى آشاماندن آب .
سقاخانه صحن مطهر حضرت ثامن الحجج ، امام على بن موسى الرضا عليه آلافالتحية و الثناء در مشهد مقدس
در وسط صحن قديم و كنار جوى وسيع مقابل ايوان طلا سقاخانه نادرى است به نام اسماعيل خان طلايى معروف شده و با صفحات طلا زينت شده از مختصات اين سقاخانه سنگ آب آنجاست كه از يك پارچه سنگ مرمر نفسيى است و به اندازه 75 سانت گنجايش دارد كه به امر نادرشاه آن را از هرات آورده و در اينجا قرار داده و نادر شاه از مزرعه دهشك مالك بوده وقف اين سقاخانه نموده است . (7)
تاريخچه سقاخانه معروف اهواز به نام حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام
يكى از موقوفات معروف اهواز به نام سقاخانه ابوالفضل العباس عليه السلام واقع در خيابان سى مترى نبش كيكاوس روبه روى مسجد اصفهانى ها كه به مساحت پانزده متر مربع ساخته شده و يكى از آثار مذهبى تاريخى قرن چهاردهم هجرى است . اين سقاخانه در اهواز، بسيار قابل توجه به شما مى آيد و در نوع خود منحصر به فرد است . اين محل خاطره وقايع عاشوراى حسينى را در ميان شيعيان زنده مى كند. بناى مذكور به همت فردى نيكوكار به نام مرحوم دكتر ميرزا حسن حكيم باشى به تاريخ 1321 شمسى مطابق 1361 قمرى احداث گرديده است . اين مكان مقدس تاريخى به شكل مربع مستطيل كه داراى شش ضلع و يك گنبد كوچك و نماى بيرونى آن با كاشى كارى زيبايى به سبك دوره قاجاريه با اشعار چهارده بند شاعر معروف مرحوم محتشم كاشانى كه در ذكر مصائب كربلا سروده تزيين شده است . همچنين داخل سقاخانه داراى گچ بريهايى به سبك معمارى سنتى قديم است . تاريخ كاشى كارى سقاخانه به سال 1371 قمرى كه بريدند كاشى بالاى بنا حك شده است . اين مكان مقدس به نام سقاى كربلا، حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام نام گذارى شده ، مورد احترام اهالى اهواز و نذورات اين بقعه شريف زير نظر سازمان اوقاف و امور خيريه خوزستان اداره مى شود. نوسازى و تعميرات كاشى كارى جديد به همت جناب آقاى حاج محمد حسين دزفولى ، معاونت عمرانى اداره اوقاف و امور خيريه خوزستان كه در تاريخ آبان ماه 1373 شمسى مطابق جمادى الاخرت 1415 قمرى انجام شده است . جناب آقاى سيد لطف الله ناصرى بهبهانى ، مقيم اهواز يكى از شعراى معاصر خوزستان ، اين اشعار را در وصف سقاخانه سروده است .
شش ضلعى و گنبد نمايى با گچ برى و نقوش دلباز
منقوش به شعر محتشم شد تزيين به نما و طرح دمساز
ميرزا حسن حكيم باشى تاسيس نموده آن ز آغاز
در وصف چنين مكان مقدس بشنو تو ز ناصرى سخن باز
اين سقاخانه در اهواز بسيار معروف و مشهور، و در ايام عاشوراى حسينى مورد احترام هيئت هاى عزادار است .
سالروز رحلت قهرمان كربلا حضرت زينب عليهاالسلام .
15 رجب 1415 قمرى
محمد حسين هدايت اهوازى
چند حديث در فضيلت سقايت
عن على بن الحسين عليهماالسلام قال : من اطعم مومنا من جوع اطعمه الله من اثمار الجنة ، و من سقى مومنا من ظماء سقاء الله من الرحيق المختوم . (8)
امام چهارم عليه السلام فرمود: آن كه اطعام كند گرسنه اى را از گرسنگى ، خداوند او را از ميوه هاى بهشتى اطعام كند، و آن كه بياشاماند مومنى را از تشنگى ، خداوند شراب خالص و رحيق مختوم او را بياشاماند.
عن ابى سعيد الخدرى ، عن رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم قال : اعطيت فى على خمس خصال هى احب الى من الدنيا و ما فيها، اما واحدة ، فهو ذاب بين يدى الله عزوجل حتى يفرع من الحساب ، و اما الثانيه ، فلواء الحمد بيده و ادم عليه السلام و من ولد تحته ، و اما الثالثه ، فواقف على عقر حوضى يسقى من عرف من امتى . و اما الرابعه ، فساتر عورتى و مسلمى الى ربى عزوجل ، و اما الخامسه ، فلست اخشى عليه ان يرجع زانيا بعد احصان ولا كافرا بعد ايمان . (9)
خاصه و عامه روايت كرده اند كه : پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: به على عليه السلام پنج خصلت داده شده كه نزد من از دنيا و آخرت محبوب تر است : اول : روز قيامت على عليه السلام مقابل پروردگار مدافع است تا خداوند از حساب مردم فارغ مى شود.
دوم : پرچم حمد به دست على است و آدم عليه السلام و فرزندانش زير آن پرچم هستند.
سوم : على عليه السلام بر بلنداى حوض كوثر من ايستاده و هر كه را بشناسد از امت من سيراب مى كند.
چهارم : على عليه السلام مى پوشاند عورت مرا، و مرا تسليم پروردگارم مى كند (مرا دفن مى كند).
پنجم : هيچ بر او بيمناك نيستم كه پس از پارسايى و پاكدامنى زناكار گردد و پس از ايمان كافر گردد.
ابن ابى الحديد، بيست و چهار حديث در فضيلت اميرالمؤ منين عليه السلام از عامه نقل مى كند و اين حديث نوزده است .
سقا خانه ابوالفضل العباس عليه السلام اهواز
آدمى در شرايط معمولى قدر آب را نمى داند، حتى دقيق ترين و تجربى ترين دانشمندان نيز از كنار اين گوهر حيات به سادگى مى گذرند. آنها حداكثر خواهند گفت كه آب مركب است نه ساده ، و آب همان هيدروژن است كه تشكيل يك فرمول شيميايى مركب را مى دهد. ساده نباشيم ، آب اين عصاره حيات ، آن گاه ارزش و اعتبار منطقى خود را به رخ آدم مى كشد كه زندگى در لهيب سوزناك عطش پايان يافته تلقى شود و آرزوهاى بلند ناكام بماند. حكايت آب در فرهنگ خونبار تشيع ، خودش هزار دفتر مصيبت و مرثيه است كه بماند. امروز وقتى گذرى به بعضى شهرستان هاى دورتر، در حاشيه اماكن و گذرگاه ها سقاخانه هاى قديمى مانند سقاخانه ابوالفضل العباس عليه السلام اهواز كه از قهر انسان ها مصون مانده اند، كم و پيش خود نمايى مى كنند. در سنت ها و اعتقادات مردم ما، آب رساندند به لب هاى مسافران و رهگذران تشنه ، اجر و ثوابى فراوان دارد اين باورها و سنت هاى مقدس از يك موقعيت زمانى و مكانى مايه مى گيرد. عاشورا و كربلا را مى گويم . آب حق است ، چرا كه عاشورا حق است .
سقاى خوزستانى به بازديد كنندگان نمايشگاه ايرانگردى آب مراد مى دهد
سقاى خوزستانى به ياد حضرت ابوالفضل عليه السلام سقاى دشت كربلا به بازديد كنندگان ششمين نمايشگاه ايران گردى ، آب مراد مى دهد: سيد على احمدى سقاى شصت ساله اهوازى كه خانواده شهيد نيز هست به طور افتخارى و به ياد سقاى لب تشنه گان دشت كربلا به بازديد كنندگان آب مى دهد و بر آورده شدن حاجاتشان را از باب الحوائج عليه السلام طلب مى كنند وى به هر بازديد كننده اى كه آب مى دهد آرام مى گويد: براى لب تشنگان شهداى خط خوزستان نيز فاتحه بخوانيد. (10)
نمايشگاه ايرانگردى در سال 1375 شمسى در مرداد ماه در محل نمايشگاه بين المللى تهران از سوى وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى جمهورى اسلامى ايران ايران به مدت ده روز تشكيل شد.
عن ابى عبداللعه عليه السلام ، عن آبائه عليهم السلام قال : قال رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم : ليشرب ساقى القوم اخرهم . (11)
امام صادق عليه السلام ، از پدرانش ، از رسول اكرم صلى الله عليه و آله و سلم كه فرمود: هر آينه مى آشامد سقاى مردم آخر آنها (يعنى سقا آخرين نفر خواهد بود كه آب مى آشامد.
سقاخانه حضرت اباالفضل العباس عليه السلام واقع درآستان مقدس حضرت على بنمهزيار اهواز
طى مراسمى باحضور امام جمعه اهواز، و مسوولان اوقاف و امور خيريه خوزستان ، هيئت امناى مساجد و جمعى از زوار محترم ، سقاخانه حضرت على بن مهزيار اهوازى به تاريخ چهار شنبه 13/5/1378 شمسى ساعت 5/7 بعد از ظهر افتتاح شد. در اين مراسم ، بعد از گزارش سقاخانه توسط جناب آقاى حسينى مدير كل اوقاف و امور خيريه خوزستان سپس آيت الله موسوى جزايرى امام جمعه محترم اهواز در اهميت صدقات جاريه سخنانى ايراد نمودند اين سقاخانه كه با معمارى سنتى هشت ضلعى احداث شده است به مساحت پانزده متر مربع و با ارتفاع شش مترى داراى شش دهنه آب خورى و داراى يك گنبد فيروزه و كاشى كارى است و از محل كمك هاى ادارى و مردمى هزينه آن تامين شده است . ضمنا ساختمان سقاخانه زير نظر مهندس درفشان ساخته شده است .
28 محرم الحرام 1421 قمرى ، محمد حسين هدايت اهوازى
سقا خانه هايى كه در اهواز به نام سقا كربلا، معروف و مشهورند
1. سقاخانه ابوالفضل العباس عليه السلام كه تاريخچه آن نوشته شده است .
2. سقاخانه باب الحوائج خيابان سى مترى روبه روى مسجد آية الله انصارى .
3. سقاخانه قمر بنى هاشم بانى آن مرحوم ملا حسين است خيابان زند خاقانى .
4. سقاخانه ابوالفضل العباس عليه السلام خيابان فردوسى جنب عباسيه .
5. سقاخانه باب الحوائج عليه السلام ، تاريخ 1405 قمرى خيابان سعدى .
6. سقاخانه عاشقان ثار الله جنب حسينيه اعظم .
7. ده ها آب سردكن جنب ايستگاه سقاخانه در نقاط مختلف شهر اهواز موجود است و مورد استفاده عموم مردم مى باشد.
عن الصادق عليه السلام ، عن ابيه عليه السلام قال : ان اول مايبدء به يوم القيامه صدقه الماء.
امام صادق عليه السلام ، از پدر خود عليه السلام روايت كند كه فرمود: روز قيامت اول صدقه ى راكه ثواب مى دهند، صدقه آب مى باشد.
آستان مقدس حضرت محمد بن جعفر طيار عليه السلام در دزفول
در صحن آستانه دو سقاخانه موجود است و تاريخ بناهاى آنها يكى 1366 شمسى و ديگرى 1377 شمسى تاسيس شده و داراى كاشى كارى با نوشته هاى قرآنى و بالاى آنها: السلام عليك يا ابا عبدالله الحسين عليه السلام و باب الحوائج ابوالفضل العباس عليه السلام و اين زيارتگاه در پنج كيلومترى جاده دزفول ، شوش واقع شده و مساحت هر يك از سقاخانه حدودا بيست متر است .
تاريخ تاسيس سقاخانه نبى دانيال عليه السلام به سال 1377 شمسى در حرم مطهر حضرت دانيال نبى عليه السلام يكى از پيامبران الهى واقع در شوش خوزستان است .