فرا روى امام‏عليه السلام هر لحظه گردنه‏اى صعب العبور نمايان مى‏شد، و آن‏كس كه مى‏خواست عدالت را بر پاى دارد و احكام الهى را جارى سازدناگزير مى‏بايست آنها را در نوردد.
معاوية بن ابى سفيان رهبر مرتدان جاهلى مَنش تمام كينه ورزان به‏اسلام وانتقامجويان و تفاله‏هاى دوران گذشته را عليه امام بسيج كردوتمام كسانى كه چشم طمع به حكومت اسلامى داشتند و نيز زر دوستان‏پولدار به آنان پيوستند. معاويه مقر خود را در شام قرار داده بود. وى پس‏از مرگ برادرش، يزيد بن ابى‏سفيان، فرمانده سپاهيان شام از سوى عمربه ولايت شام منصوب شده بود. هدف عمر از اين اقدام چيزى جز جلب‏رضايت بنى اميّه نبود و بنى اميّه قدرت سياسى و نظامى به شمار مى‏آمدندكه بيشتر دست در دست هم داشتند و مشغول توطئه عليه دين خدا بودند.سران حزب اموى بر اين گمان بودند كه شام مُلك خالص آنان و تا ابد دراختيار ايشان است بنابراين تمام نيروهاى نظامى خود را در آن ديارمتمركز ساختند. آنان تصور نمى‏كردند كه هيچ حاكمى روزى به خودجرأت دهد و ولايت شام را از آنان باز پس گيرد. حتّى دوّمين خليفه‏نيرومند، عمر، از آنچه در شام مى‏گذشت چشم مى‏پوشيد. او در خصوص‏پاگيرى و تقويّت حزبى مخالف با اسلام سهل انگارى به خرج مى‏دادوهمواره شام را از قوانين سخت و خشن خود معاف مى‏كرد. در زمانى كه‏عمر قوانينى از قبيل "از كجا آورده‏اى؟" براى مقابله با ثروت اندوزى كه‏حاكمان جديد به دامان آن گرفتار شده بودند وضع كرده بود و حتّى كسى‏همچون ابو هريره هم نتوانست از آن قانون قاطع رهايى يابد و ناچار شدبسيارى از اموال خود را كه در بحرين گرد آورده بود، به خاطر اجراى اين‏قانون از دست دهد. در همين حال كه عمر اين قوانين را با شدّت دنبال‏مى‏كرد، معاويه و حزب اموى او كه شالوده سلطنت منفور خود را در شام‏پى ريزى مى‏كرد و ثروتهاى هنگفت را روى‏هم مى‏انباشت و بر منفعت‏طلبان حاتم بخشى‏ها مى‏نمود از اين قانون مستثنى بودند. هنگامى هم كه‏از عمر در اين باره سؤال مى‏شد، چشم پوشى خود را با اين عبارت توجيه‏مى‏كرد كه معاويه سمبُل عزّت و سرفرازى اسلام است!!
البته گمان مبريد كه عمر مى توانست بدون پرداخت بهايى سنگين درمقابل اقدامات معاويه قد برافرازد. او حتّى به خاطر برخى از فشارهاوتنگناهايى كه بر حزب اموى آن هم در پايتخت و نه در شام قرار داده‏بود، جان خود را از كف داد.
با اين وصف معاويه مى‏پنداشت كه مى‏تواند همچنان در زمان خلافت‏على‏عليه السلام هم بر شام حكم براند و چيزى هم جز فرمان امام مبنى بر عزل اوو انتصاب ديگرى به جاى وى، او را بيمناك نكرد!! امام بيش از هر كس‏ديگر به ماهيّت معاويه آگاه بود و حركت امام براى جنگ با معاويه به‏معناى پيروزى حتمى آن‏حضرت بر او نبود. زيرا سپاه معاويه كه زير پرچم‏جاهليّت گرد آمده بودند با سپاه آن‏حضرت كه بيشتر آنان هنوز درگيرودار هواهاى نفسانى خود به سر مى‏بردند و همگى خالصانه درخدمت آن امام نبودند، با وجود اندك ياران مؤمن و مخلص، بسيارتفاوت داشت.
امام خود در چند جا به اين نكته تصريح كرده است. از جمله يك باربه افراد خود فرمود :
"اى كاش معاويه سپاهش را با سپاه من عوض مى كرد مانند عوض‏كردن دينار با درهم. يكى مى‏داد و ده نفر مى‏گرفت".
پيش از حركت امام به سوى شام، يكى از فرماندهان سپاه امام به‏ديگرى گفت : روز نبرد ما و شاميان بس روز سخت و دشوارى است كه‏جز دريا دلان مخلص و قوى دلان با ايمان بر آن شكيبا نخواهند بود.گوينده اين سخن يعنى زياد بن نصر حارثى خطاب به عبداللَّه بن بديل‏افزود : به خدا سوگند در آن روز گمان نمى‏كنم كسى از ما و از شاميان زنده‏بماند مگر فرومايگان.
دوستش نيز در تأييد وى گفت : به خدا سوگند من نيز چنين مى‏پندارم.
على‏عليه السلام كه به سخنان آن دو گوش مى داد بديشان چنان نگريست كه‏گويى گفتارشان را تأييد مى‏فرمايد امّا از آنان خواست با توجّه به شرايطخاصّ جنگى از ابراز اين گونه سخنان خوددارى ورزند و فرمود :
"بايد اين سخنان در دلهايتان بماند. چنين سخنانى اظهار مكنيد و نبايدكسى از شما چنين سخنانى بشنود. خداوند كشته شدن را براى ملّتى و مرگ‏را براى ملّتى ديگر مقدّر فرموده است و مرگ هر يك از آنان همان گونه‏كه خدا مقدر كرده، فرا رسد. پس خوشا به حال مجاهدان راه خدا و كشته‏شدگان راه طاعتش"!(1)
بدين گونه گفتگو ميان سران سپاه در مى‏گرفت و بدين سان امام هدف‏خود از جنگ، با شاميان را كه همان جستجوى رضوان خدا و مبارزه باتباهكاران بود، تبيين مى‏كرد. اگر چه تحقّق اين هدف پيامدهاى ناگوارى‏هم در برمى‏داشت.
-----------------------------------------------------
1) في رحاب أئمّة اهل البيت، ص‏91.
---------------------------------------
نويسنده : آية الله سيد محمد تقى مدرسى
مترجم : محمد صادق شريعت

نوشتن دیدگاه