20   « يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللّه‏َ وَرَسُولَهُ وَلا تَوَلَّوْا عَنْهُ وَأَنْتُمْ تَسْمَعُونَ»
ترجمه :
20. اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! اطاعت كنيد پروردگار را و رسول او را و اعراض نكنيد از رسول و حال آنكه مى‏شنويد.
[وجوب اطاعت ، عقلى و امر ارشادى است]
در مقام خود مكرر اشاره شده كه وجوب اطاعت و حرمت اعراض عقلى است و امر و نهى شرعى ارشادى است و اعمال مولويت در آن نشده و حكم عقل منوط به شرائط تكليف است.
[بيان شرايط تكليف]
و شرايط عامه تكليف چهار است: بلوغ و عقل شرط اصل تكليف است: صبى و مجنون اصلاً تكليف بر آن‏ها ثابت نيست، و قدرت كه شرط حسن الخطاب است، زيرا خطاب به عاجز غير مقدور ، قبيح است. و علمْ شرطِ تنجّزِ تكليف است و الاّ تكليف مشترك بين عالم و جاهل است و آيه شريفه راجع به اين موضوع است.
تفسير :
«يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا».
اشكال:
وجوب اطاعت بر عامه مكلفين است از جن و انس، مؤن و كافر، پس چرا خطاب به خصوص مؤنين است؟
جواب:
كفار نظر به اينكه اصلاً رسول را به رسالت معتقد نيستند و احكامى كه آورده از جانب خدا نمى‏دانند خطابات قرآنى در آن‏ها تاثير ندارد فقط مؤنين كه قرآن را از جانب خدا مى‏دانند و رسول را به رسالت مى‏شناسند به آن‏ها خطاب مى‏فرمايد: «أَطِيعُوا اللّه‏َ وَرَسُولَهُ».
سؤل:
اطاعت رسول عين اطاعت خداست وجه عطف چيست؟
جواب:
آنچه رسول از احكام و تكاليف از واجب و حرام وضع و تكليف عقايد و اخلاق و افعال و اعمال بيان فرموده از جانب خداست و اطاعت اوست و آنچه بر حسب ولايت كلّيه ثابته به نص آيه شريفه «النَّبِىُّ أَوْلى بِالْمُؤمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ»[1] است از تصرف در جان و مال و حكومت بين الناس اطاعت رسول است.
«وَلا تَوَلَّوْا عَنْهُ»؛ و اعراض از او نكنيد و مخالفت ننماييد.
«وَأَنْتُمْ تَسْمَعُونَ»اشاره به اينكه تا ابلاغ به شما نشده و نشنيده‏ايد، يعنى علم براى شما حاصل نشده معذوريد در ترك اطاعت و تكليف بر شما منجّز نيست، لكن پس از علم و تنجّز تكليف بايد اطاعت كنيد و مخالفت نكنيد.  
تنبيه:
اين موضوع قبل از صدور احكام است و اما بعد از صدور و علم اجمالى كه در هر واقعه حكمى صادر شده جهل به آن عذر نيست بايد به مقدار ميسور ، فحص كرد و تحصيل علم نمود يا از طريق اجتهاد و يا از طريق تقليد و اگر به دست نيامد مجتهد مى‏تواند اجراى برائت كند. و اما مقلِّد بايد احتياط كند مگر آنكه مجتهدش فتوا به برائت دهد.
---------------------------------------------------
[1] .  پيغمبر اكرم ولايتش بر مؤمنين بيشتر است از ولايت خود آن‏ها بر نفوس خود. سوره احزاب: آيه 6.

نوشتن دیدگاه