17   « فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَلكِنَّ اللّه‏َ قَتَلَهُمْ وَما رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلكِنَّ اللّه‏َ رَمى وَلِيُبْلِىَ الْمُؤمِنِينَ مِنْهُ بَلاءً حَسَناً إِنَّ اللّه‏َ سَمِيعٌ عَلِيمٌ»
ترجمه :
17. پس شما مؤنين نكشتيد كفار را و لكن خداوند تبارك و تعالى آن‏ها را كشت. و اى رسول اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله! تو رمى نكردى آن‏ها را زمانى كه رمى كردى و لكن خداوند رمى فرمود و براى اينكه امتحان فرمايد مؤنين را از اين نصرت به امتحان نيكى. محققاً خداوند شنوا و داناست.
[در استناد همه امور به خدا ]
مكرر گفته‏ايم كه افعال اختياريه عباد نه جبر است و نه تفويض هم مستند به عبد است و هم مستند به خدا كه تا مشيت حق موافقت نكند تأثيرى ندارد. لكن اين بحث نسبت به آثارِ عاديه است و تحت قدرت بشر است. اما آثار غير عاديه مثل معجزات صادره از انبيا فعل الهى است و بشر به منزله آلت و معدات است كه خداوند به دست انبيا ايجاد مى‏كند؛ مثل احياى موتى عيسى عليه‏السلام و ثعبان [= اژدها؛ مار بزرگ ]موسى عليه‏السلام و شق القمرِ محمد صلى‏الله‏عليه‏و‏آله و تخت بلقيسِ آصف بن برخيا و لين حديد داوود و سير تخت سليمان و طىّ الارض حضرت رضا عليه‏السلاماز مدينه به بغداد و حضرت جواد از مدينه به خراسان و امثال اين‏ها و مقام از اين قبيل است، لذا مى‏فرمايد: «فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ» شما مؤنين به شمشير مى‏زديد لكن اصابت به آن‏ها نمى‏كرد لكن مى‏ديديد سرها جدا، دست‏ها مقطوع روى زمين مى‏افتاد.
«وَلكِنَّ اللّه‏َ قَتَلَهُمْ»؛ اثر شمشير شما نبود. و همچنين پيغمبر اكرم قبضه تراب و حصى به امر الهى پاشيد به طرف كفار و همين منشأ هزيمت كفار شد و شكست خورده فرار كردند، لذا مى‏فرمايد: «وَما رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ»، شايد اصلاً اصابت به آن‏ها نكرده و بر فرض اصابت يك قبضه به يك عدّه قليل اصابت مى‏كند نه به اين جمعيت كثير و بر فرض اصابت منشأ فرار نمى‏شود و فقط فرمايش آن حضرت كه فرمود:
«شاهت الوجوه»[1]. تأثير در فرار ندارد خداوند آن‏ها را به فرار و هزيمت انداخت «وَلكِنَّ اللّه‏َ رَمى»و اين هم يك معجزه بسيار عظيمى بود.
«وَلِيُبْلِىَ الْمُؤمِنِينَ مِنْهُ» «بلاء» به معنى اختبار و امتحان است، اگر به نعم الهيه باشد «بَلاءً حَسَناً» است كه بايد شكرگزار باشند و اگر به تألّمات دهر باشد بايد ايمان آن‏ها اكمل شود.
«إِنَّ اللّه‏َ سَمِيعٌ»؛ تمام گفتار شما را مى‏شنود «عَلِيمٌ»؛ افعال شما را مى‏داند.
--------------------------------------------------
[1] .  زشت و كريه باد صورت‏ها. تفسير قمى: ج1، ص267، و تفسير البرهان: ج3، ص291، ح7 .

نوشتن دیدگاه