30 «وَلَوْ تَرى إِذْ وُقِفُوا عَلى رَبِّهِمْ قالَ أَ لَيْسَ هذا بِالْحَقِّ قالُوا بَلى وَرَبِّنا قالَ فَذُوقُوا الْعَذابَ بِما كُنْتُمْ تَكْفُرُونَ»
ترجمه :
30. و اگر مى ‏ديدى زمانى كه واقف شدند اين كفار بر پروردگار خود فرمود: آيا نيست اين (بعث قيامت) به حق؟ گفتند: بلى، حق است قسم به پروردگار ما! فرمود: پس بچشيد عذاب را به سبب آنچه بوديد كافر مى ‏شديد.
تفسير :
«وَلَوْ تَرى إِذْ وُقِفُوا عَلى رَبِّهِمْ» راجع به قيامت است و روز بعث كه اين‏ها منكر بودند به قرينه «قالَ أَ لَيْسَ هذا بِالْحَقِّ» كه اسم اشاره راجع به همان است كه تكذيب مى‏ كردند و تعبير به «إِذْ وُقِفُوا» به صيغه ماضى ، مفسرين گفتند مضارع محقق الوقوع حكم ماضى دارد ، لكن مى‏ توان گفت كه جمله «وَلَوْ تَرى» كه مضارع است اشاره به رؤیت حضرت رسالت است در قيامت. كلمه «إِذْ» زمانيه است و البته زمان رؤت شى‏ء بعد از وقوع آن شى‏ء است ؛ تا واقع نشود قابل رؤیت نيست. پس مفاد اين جمله اين است كه ، در روز قيامت موقعى كه مى بينى كه اين‏ها واقف شده‏ اند بر پروردگار و بالجمله ، وقوف آن‏ها ماضى بودن آن نسبت به زمان رؤیت است.
«قالُوا بَلى» در جواب نفى اگر «نعم» گفته شود تصديق نفى است و اگر «بلى» گفته شود اثبات است ؛ مثل «أَ لَسْتُ بِرَبِّكُمْ قالُوا بَلى»[1]، و در جواب اثبات عكس است؛ مثل «إِنَّ لَنا لَأَجْراً إِنْ كُنّا نَحْنُ الْغالِبِينَ * قالَ نَعَمْ»[2].
«و ربّنا» صيغه قسم باللّه‏ و تاللّه‏ [و] واللّه‏، واو، واوِ قسم است. «قالَ فَذُوقُوا الْعَذابَ»فاعل «قال» و مرجع ضميرْ «ربّهم» است كه قبلاً ذكر شده و اينكه گفتند ملك است وجهى ندارد و ذكرى قبلاً نشده از ملك و تعبير به «ذوق» شايد اين باشد كه قوّه ذائقه بيش از ساير قوا مثل باصره، شامّه، سامعه، لامسه درك حقيقت شى‏ء را مى ‏كند.«بِما كُنْتُمْ تَكْفُرُونَ»، كافر به روز جزا بودند كه گفتند: «وَما نَحْنُ بِمَبْعُوثِينَ».

[ دلايل بعث در روز قيامت ]
و مراد از «ما» در كلمه «بِما» همان بعث است، و «باء» سببيه است ؛ يعنى سبب و علت عذاب همان انكار بعث است، و ادلّه بعث قطع نظر از آيات قرآنى ، كه متجاوز از هزار آيه [است] ، و از اخبار متواتره و ضرورت دين اسلام بلكه جميع اديان بسيار است، زيرا اگر بعث نباشد ارسال رسل و انزال كتب و جعل احكام و انذار و تبشير و وعد و وعيد لغو مى‏ شود و فرق بين مؤمن و كافر، مطيع و عاصى، ظالم و مظلوم، عادل و فاسق، سعيد و شقى برداشته مى‏ شود و تفصيل اين‏ها را در كلم الطيب داده ‏ايم ، مراجعه فرماييد[3].
*=**=**=**=**=**=**=**=**=**=**=**=**=**=*
[1] . آيا نيستم پروردگار شما ؟ گفتند : بلى. سوره اعراف: آيه 172.
[2] . محققاً از براى ما اجر و مزدى قرار مى‏ دهى اگر بوده باشيم ما غالبين ؟ گفت : آرى . همان: آيات 113 ـ 114.
[3] . ر.ك : الكلم الطيب ، ص 603 ـ 633 .

نوشتن دیدگاه