42 « سَمّاعُونَ لِلْكَذِبِ أَكّالُونَ لِلسُّحْتِ فَإِنْ جاءُوكَ فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ أَوْ أَعْرِضْ عَنْهُمْ وَ إِنْ تُعْرِضْ عَنْهُمْ فَلَنْ يَضُرُّوكَ شَيْئاً وَ إِنْ حَكَمْتَ فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ بِالْقِسْطِ إِنَّ اللّه‏َ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ»
ترجمه :
42. مى‏ شنوند كلام تو را و دروغ نقل مى‏ كنند و مى ‏گيرند اموال ناس را بدون وجه مشروع. پس اگر آمدند نزد شما براى محاكمه اختيار با شماست مى ‏خواهى حكم كن ميانه آن‏ها و مى ‏خواهى اعراض كن و آن‏ها را به خود واگذار. شما اگر اعراض كردى به شما هيچ گونه ضررى نمى‏ توانند وارد كنند و اگر حكم كردى، به عدل ميانه آن‏ها حكم نما، محققاً خدا دوست مى‏ دارد كسانى كه به عدل رفتار مى ‏كنند.
تفسير :
[ برخى از صفات زشت يهود ]
«سَمّاعُونَ لِلْكَذِبِ» گذشت معناى آن و تكرار اين جمله ممكن است كه در آيه سابقه ، راجع به قضيه رجم يا قصاص باشد چنانچه گذشت و در اين آيه به قرينه جمله بعد ، راجع به مطلق مراجعات آن‏ها باشد، چه در مرافعات و چه در احكام ، اگر چه نوع مفسرين مورد هر دو را يكى دانسته.
«أَكّالُونَ لِلسُّحْتِ»« سحت » به معنى اخذ مال است بدون موازين شرعيه و عرفيه ، مثل رشوه در احكام، اخذ اجرت بر واجبات شرعيه، قمار، سرقت، غصب، اجرت بر فعل محرمات، ثمن خمر، بيع آنچه ماليت ندارد عرفاً ، مثل خنافس[1] و ديدان[2]، ثمن عذره انسان[3] و ثمن كلب و ميته و بيع آلات لهو و آلات قمار و بليت بخت آزمايى و آلات ساز و آواز و صرف مال در محرمات ، مثل سينما، تماشاخانه، و بيع آلات حرب [= ابزار جنگ] به اعداى دين و اجرت زنا و لواط و ساير مكاسب محرمه و اينكه در بعض اخبار تفسير شده به بعض مذكورات، از باب بيان مصاديق است و يكى از مصاديق مهمه اخذ رباست كه در يهود معمول است. و بالجمله ، يهود از هر طريقى كه ممكن باشد به هر حيله و تقلبى مال به دست بياورند مى‏خورند .
[ درباره داورى بين آنان، اختيار با رسول خداست ]
«فَإِنْ جاءُوكَ»كه تو را حَكَم [= داور] بنمايند اختيار با شماست؛ خواستى قبول فرما و خواستى رد نما، چنانچه همين اختيار براى ائمّه عليهم ‏السلام هم بوده و فعلاً هم براى احكام شرع علماى اعلام هست و توهّم اينكه اين حكم نسخ [شده] به آيه شريفه «وَ أَنِ احْكُمْ بَيْنَهُمْ بِما أَنْزَلَ اللّه‏ُ»[4] فاسد است، زيرا اولاً، گذشت در اوايل سوره اخبارى كه اين سوره هيچ آيه آن نسخ نشده، و ثانياً، مراد اين است كه اگر اختيار حكم كردى يا موردى لازم شد حكم بايد بما اَنْزل اللّه‏ باشد ، چنانچه در اين آيه هم مى ‏فرمايد بايد به قسط باشد .
«فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ أَوْ أَعْرِضْ عَنْهُمْ»، البته همين نحوى كه افعال الهى مطابق حكمت و صلاح است افعال انبيا و ائمّه عليهم‏ السلام هم بر طبق مصلحت و حكمت است؛ در جايى كه صلاح در حكم باشد حكم مى ‏فرمايند و در موردى كه مصلحت در اعراض است اعراض مى‏ كنند.
«وَ إِنْ تُعْرِضْ عَنْهُمْ فَلَنْ يَضُرُّوكَ شَيْئاً» ؛ نمى ‏توانند كوچك‏ ترين اذيتى به شما بكنند ، چون خدا با شماست؛ هر چه منافقين و يهود داراى قوت و قدرت باشند از فرعون و اتباعش قوى‏تر نيستند، موقعى كه مأمور شد حضرت موسى و هارون عليهماالسلام براى دعوت او عرض كردند : «قالا رَبَّنا إِنَّنا نَخافُ أَنْ يَفْرُطَ عَلَيْنا أَوْ أَنْ يَطْغى * قالَ لا تَخافا إِنَّنِى مَعَكُما أَسْمَعُ وَ أَرى»[5].
«وَ إِنْ حَكَمْتَ فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ بِالْقِسْطِ» ، البته معلوم است كه حضرت رسالت بر خلاف عدل و « قسط » حكم نمى ‏فرمايد ، اين دستور براى شبهه يهود، بلكه مسلمين است كه توهم نكنند كه حضرت به واسطه عداوتى كه يهود و منافقين دارند اعمال غرضى كند و بر خلاف عدل حكم كند، و همچنين قطع طمع آن‏ها شود كه حضرت فرق گذارد بين شريف و وضيع [= پست] و قوى و ضعيف.
«إِنَّ اللّه‏َ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ» و همين جهت موجب اين  مى‏شود كه نيايند خدمت پيغمبر صلى ‏الله‏ عليه ‏و ‏آله و تقاضاى حكميت كنند ، چون مقصود آن‏ها حكم بر خلاف حق است، و الاّ اگر واقعاً مطابق حق  مى ‏خواستند همان تورات آن‏ها با اينكه محرف است حكم قصاص و رجم و بسيارى از احكام را بيان مى ‏كند، چنانچه در آيه بعد اشاره به اين موضوع دارد.
**************************************************
[1] .  خَنافِس جمع خُنْفَساء : جُعَل ، سرگين گردان ؛ حشره ‏اى سياه رنگ و كمى بزرگ ‏تر از سوسك خانگى كه دو جفت بال دارد. فرهنگ بزرگ سخن : ج3 و 4 ، واژه « خنافس » ، « خنفساء » و « جُعَل » .
[2] .  ديدان جمع دودة : كرم . همان ، ج4 ، واژه « ديدان » .
[3] .  عذره انسان : نجاست و مدفوع انسان .
[4] .  و البتّه بايد حكم كنى بين آن‏ها به آنچه خدا نازل فرموده . سوره مائده: آيه 49.
[5] .  گفتند [موسى و هارون] : پروردگار ما ! محققاً ما مى‏ترسيم اينكه [فرعون] پيش دستى كند بر ما يا اينكه بر كفر و ظلم خود زيادتى كند. [خداوند] فرمود : نترسيد ، محققاً من با شما هستم، هم گفتار شماها را مى‏ شنوم و هم كردار شما را مشاهده مى ‏كنم . سوره طه: آيات 45 ـ 46.

نوشتن دیدگاه