1- درك دو جانبه از كار و تلاش يكديگر
زن و مرد بايد براي كار همديگر در درون يا بيرون خانه ارزش قايل شوند و بدانند كه زن در درون خانه و مرد در بيرون خانه، مسؤوليت سنگين براي فراهم آوردن نيازهاي خانواده و فرزندان بر دوش دارند.
با چنين دركي، هيچ گاه درباره كار و تلاش همديگر يك سويه داوري نخواهند كرد. بدين ترتيب، روابط خانوادگي به تعادل مي‌رسد. يک مرد با اين كه تمام خطوط برجسته ناراحتي خود را در بيرون تماشا مي‌كند، بايد تمام خطوط برجسته ناراحتي زن را در داخل خانه از نظر كار در نظر داشته باشد. در نتيجه مرد بايد براي كار زن در خانه احترام قايل شود.[30]
2-1ـ برقراري رابطه عاطفي
روابط محبت آميز، احساس خوبي است كه باعث افزايش صميميت در يك زندگي محبت آميز مي‌شود و فقدان اين برخوردهاي بشري مي‌تواند به انزواي شديد و دوري از يكديگر و سردي زندگي منجر شود، تقديم يك شاخه گل، تكان دادن دست براي يكديگر و حتي نگفتن يك كلمه محبت آميز، احساس خوشبختي بين زوجين را بيش از پيش متجلي
مي‌سازد.[31]
پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله) در اين باره مي‌فرمايد: تصافحوا فان التصافح يذهب السحيمه؛ دست يكديگر را با محبت فشار دهيد، زيرا فشردن دستان يكديگر ، كينه ها را از بين مي‌برد.[32]
3-1ـ چشم پوشي از خطاها
براي حفظ استواري خانواده زن و شوهر بايد بيش از هر كس ديگر از اشتباه‌ها و لغزش‌هاي يكديگر چشم بپوشند. تنها در اين صورت است كه مي‌توانند از زندگي دلنشين و مطلوبي بهره‌مند گردند. در قرآن كريم درباره اين مسأله آمده است: وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ...؛ كساني كه خشم خود را فرو مي‌برند و از مردم در مي‌گذرند، و خداوند نيكوكاران را دوست دارد.[33]
4-1ـ رعايت ادب و احترام
هر انساني دوست دارد ديگران به او احترام بگذارند. به همين دليل، به كسي كه به او احترام مي‌نهد، با محبت برخورد مي‌كند. هر چند با ازدواج زن و مرد، دوگانگي به يگانگي تبديل مي‌شود و تشريفات و آداب و رسم معمول در جامعه از ميان آنان، رخت برمي‌بندد، ولي رعايت ادب، قاعده نوشته‌‌اي است كه هماره پايدار مي‌ماند . يكي از جنبه‌هاي رعايت ادب، پرهيز از شوخي‌هاي بي‌جا است، زيرا چنين كاري به پيدايش كدورت و كينه ميان همسران مي‌انجامد.
مكتب آگاهي بخش اسلام نيز در اين باره، دستورهايي دارد. براي نمونه، امام علي(عليه السلام) مي‌فرمايد: هر كس شوخي بي‌جا بكند، بخشي از خرد خويش را از دست مي‌دهد[34].
5-1ـ عيب پوشي و رازداري
هيچ انساني از عيب و ضعف، تهي نيست. از آن جا كه خداوند عيب‌ها را مي‌پوشاند، دوست دارد بندگانش نيز چنين باشند. هرگاه زن و شوهر عيبي يا نقطه ضعفي در ديگري ديدند، اگر قابل اصلاح است، بايد در رفع عيب ديگري كوشا باشند. اگر هم امري است كه قابل اصلاح نيست، آن را از بيگانگان و حتي خويشان و بستگان بپوشانند و بكوشند آن را به رخ نكشند و همديگر را آزرده خاطر نسازند[35]؛ زيرا اين كار در اسلام بسيار نكوهش شده است . امام علي(عليه‌السلام) مي‌فرمايند: فاش ساختن راز، بدترين خيانت‌هاست.[36]
6-1ـ رعايت پاكيزگي و آراستگي ظاهري
زن و شوهر بايد از وضعيت ظاهري بدن، لباس و سر و صورت خود غافل نباشند و به اندازه عقلاني، آراستگي ظاهري خويش را حفظ كنند، تا براي يكديگر دوست داشتني باشند. در سيره پيامبر اسلام(صلي الله عليه و آله) آمده است كه ايشان براي آراستگي خويش بسيار اهميت قايل بود و هميشه پاكيزه بود. امام صادق(عليه‌السلام) مي‌فرمايد: هزينه عطر و پاكيزگي پيامبر از هزنيه خوراكش بيشتر بود.[37]
7-1ـ بردباري در برابر مشكلات زندگي
زن و مرد فهميده بايد بدانند كه جاده زندگي، فراز و نشيب‌هاي گوناگون دارد و هر آن ممكن است براي آنان، مشكلي پيش آيد . پس درگذر از اين جاده دشوار بايد تا بهره‌گيري از نيروي خرد و بردباري دشواري‌ها را پشت سر گذاشت. هم چنين بايد بدانند كه بر اساس مژده خداوندي، در پي هر دشواري، راحتي در پيش است: فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا ؛ به يقين، پس از دشواري، آساني پيش روست.[38]
8-1ـ انصاف ورزي در درگيري‌هاي خانوادگي
اختلاف نظر در هر خانواده‌اي وجود دارد كه نشانه انديشمندي و بلوغ فكري دو طرفه به شمار مي‌رود. نفس اختلاف، مشكل ساز نيست، بلكه شيوه برخورد همسران با آن، ممكن است به كشمكش درون خانوادگي بيانجامد. بايد دانست همسران مي‌توانند انديشه خويش را به يكديگر بازگو كنند، ولي بايد با احترام، از خشونت و ايراد و تهمت‌هاي ناروا به يكديگر بپرهيزند.
9-1ـ برآوردن نيازهاي جنسي
برآوردن نياز جنسي يكي از عوامل ازدواج و تشكيل خانواده است، داشتن آمادگي روحي و جسمي براي آميزش جنسي از امور بسيار مهم و مورد سفارش پيشوايان دين است. از اين رو، زن و مرد بايد با رعايت حقوق همديگر، نيازهاي جنسي‌شان را به درستي برآورده سازند. اهميت اين امر از آن‌جا ريشه مي‌گيرد كه برآوردن درست نياز جنسي بر ديگر امور خانوادگي به ويژه رفتار دو جانبه زن و شوهر تأثير مي‌گذارد. كوچك‌ترين بي‌توجهي به اين مسأله، پي‌آمدهاي زيان‌بار خانوادگي و ا جتماعي خواهد داشت.
10-1ـ همكاري دو جانبه
اگر زن و شوهر در كارها هميار يكديگر باشند، فرزندان با سرمشق پذيرفتن از آنان، به همياري همديگر برخواهند خاست.
روزي پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله) به خانه دخترش، فاطمه زهرا(سلام‌الله‌عليها) رفت. ديد فاطمه(سلام‌الله‌عليها) كنار ديگ نشسته است و علي(عليه‌السلام) برايش عدس پاك مي‌كند. از صفا و صميميت اين زن و شوهر شادمان شد و فرمود: مردي كه از روي محبت و وفا به زن و فرزندش خدمت كند، خداوند خير دنيا و آخرت را برايش خواسته است.
[30] - گفتارهاي تربيتي، محمد جواد باهنر، ص 122.
[31] - مقاله خوشبختي دور نيست محمد مكي آبادي، روزنامه همشهري، ش 2267، ص 12.
[32] - بحارالانوار: ج 77، ص 160.
[33] - سوره آل عمران، آيه 134.
[34] - نهج البلاغه، حمكت 450.
[35] - تعاليم آسماني اسلام، ص 67.
[36] - وسائل الشيعه: ج 2، ص 146.
[37] - وسايل الشيعه: ج 2، ص 146.
[38] - سوره انشراح، آيه 5.
