پرسش:
چرا شیعیان در کارها از غیر خداوند (حضرت علی(ع) و دیگر معصومین) استمداد می جویند؟ (در حالی که وقتی حضرت ابراهیم(ع) در آتش افکنده شد و حضرت جبرئیل برای کمک به آن حضرت آمد و به او گفت آیا به کمک من احتیاج داری ؟ حضرت ابراهیم(ع) فرمود: من فقط به کمک خدا احتیاج دارم و از او مدد می جویم)
پاسخ:
در مورد سوال طرح شده چند نکته را باید مورد توجه قرار دهیم:
الف: همه عالم در قبضه قدرت خداوند است و علم و قدرت و تدبیر خداوند مطلق است و در برابر اطلاق علم و قدرت و تدبیر او احدی وجود ندارد و نخواهد داشت.
ب: اراده خداوند به نظام هستی به گونه ای تعلق گرفته است که نظام علت و معلول و اسباب و مسببات در آن جاری است و برای هر معلولی علتی نهاده است و برای هر علتی معلولی را و هر سببی مسببی را به دنبال دارد و هر مسببی را سببی نهاده است. و این اراده حکیمانه و مدبرانه خداوند است.«و ابی الله أن یجری الأمور الا باسبابها، و خداوند ابا می کند که امور را جز از طریق اسباب آن جاری فرماید»
ج: این اسباب دو دسته هستند: 1- اسباب مادی 2- اسباب معنوی و غیر مادی. علل غیبی هر گاه با علل مادی تعارض و تزاحم کنند، علل غیبی قوی تر و محکم تر از علل مادی بوده و برای آنان جنبه علیت دارند و بر آنان غالب می آیند.
ما در زندگی روز مره خود از اسباب مادی بسیار بهره مند شده و آنها را به کار می گیریم. مثلا بر اتومبیل سوار شده با هواپیما سفر کرده و از دستان و پاهای خود استفاده می کنیم، و مسلم است که این اعمال هیچ منافاتی با فکر توحید و مطلق بودن قدرت و علم و تدبیر اراده خداوند ندارد.
در اموری که علل آن غیبی و غیر مادی هستند مانند نماز- صدقه- نذر و دعا هم به همین صورت است. یکی از علل معنوی برای رسیدن به مقاصد استفاده از مقام قربی اولیاء خداوند است که چون آنان به درگاه خداوند نزدیک هستند و بنده پاک و منزه او هستند از آن استمداد می جوئیم ولی در این استمداد جویی خود به دو نکته توجه داریم: اول این که اولیاء خداوند تنها وسیله ای بیش نیستند و هیچ گونه استقلال و شأنیتی مستقل از خداوند متعال برای خود ندارند.
دوم این که وسیله بودن آنان هم از جانب خداوند است و خداوند آنان را وسیله قرار داده است. با این دو پیش فرض دیگر نه شرکی باقی می ماند و نه ایرادی وارد است.
د: ما در قرآن کریم و در روایات می بینیم که توسل به پیامبر اکرم(ص) شده است و هم در قرآن کریم توسل به پیامبر جهت آمرزش گناهان و استغفار کردن آمده است چنان چه فرزندان یعقوب بعد از جریان حضرت یوسف از پدر خود طلب این را کردند که در پیشگاه خداوند برای آنان استغفار کند و یعقوب علیه السلام هم پذیرفت و فرمود بزودی برای شما دعا می کنم.[i]
بنا بر این استمداد از معصومین (ع) هیچ گونه منافاتی با توحید وو قدرت و تدبیر مطلق خداوند ندارد.
________________________________________
[i]در این مورد به آیات ذیل مراجعه فرمائید: سوره المائده آیه 35 و نساء آیه 64 و منافقون آیه 5 و یوسف آیات 97-98.