آخر ذي القعده 220ه. ق؛ شهادت حضرت محمّد بن على، جواد الائمه (علیه السلام)

نام امام نهم «محمّد»، کنيه اش ابوجعفر و لقبهاي معروفش «تقي» و «جواد» است؛ که حکايت از تقواي بي‌نظير و جود و بخشش فوق العاده ي ايشان دارد. پدر بزرگوارش امام هشتم، حضرت علي بن موسي الرضا(علیه السلام) و مادر والا مقامش «خيزران» نام داشت. امام جواد (علیه السلام) در آخر ماه صفر سال 203ه. ق پس از شهادت پدر بزرگوارش، درحالي که هفت سال و اندي از عمر مبارکش مي گذشت، عهده دار مقام امامت و جانشين پدر گشت. امامت آن حضرت، هفده سال و چند ماه به طول انجاميد. از اين مدّت، حدود پانزده سال آن معاصر حکومت مأمون و دو سال ديگرش همزمان با زمامداري معتصم عباسي بود.
از حضرت امام جواد (علیه السلام)، با وجود کمي سنشان، کرامات و معجزات زيادي ديده شده است. بيشتر اين معجزات به منظور تثبيت پايه هاي امامت و تحکيم عقايد افراد، صورت گرفته. زيرا صدور معجزه و عمل خارق العاده از مردي که ادعاي امامت مي کند، از نشانه هاي امامت و جانشيني او از رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) به شمار مي رفت.
مجمع همه ي فضايل انساني
امامان معصوم (علیه السلام) مجمع همه ي فضايل انساني و نمونه و الگويند؛ امام نهم نيز در زمان خويش در همه ي فضايل، گوي سبقت را ربوده و سر آمد همگان بودند. عبادت‌هاي پيوسته ي امام و نيايش‌هاي شبانه ي آن حضرت، مشهود و مشهور است. اظهار نيازمندي به درگاه ايزد منّان، خصوصيت ويژه ي همه ي امامان و از جمله امام جواد (علیه السلام) بود.
تعليم و تربيت و ساختن انسان‌هاي والا، همواره مورد توجّه امامان ما بوده است. امام محمّد تقي (علیه السلام) نيز با اين که زمينه و امکان تماس زيادي با مردم نداشت و عمرش نيز کوتاه بود با اين وجود، افراد بسياري را تربيت کرد؛ از جمله: ابراهيم بن محمّد همدانى، زکريا بن آدم بن عبداللّه، عبدالعظيم حسنى، علي بن مهزيار...
فضايل و مکارم اخلاقي امام جواد (علیه السلام) قابل شمارش نيست؛ ازجمله بخشندگي و جود ايشان است که باعث شد به «جواد الائمه» ملقب شوند.امام جواد (علیه السلام) هر سال بيش از يک ميليون درهم بين نيازمندان مدينه، تقسيم مي کرد. ايشان مي فرمايند: از نشانه هاي سخاوت مرد، بخشش به کساني است که بر او حقّي دارند.
اسماعيل بن هاشمي مي گويد:
«از تنگدستي به امام جواد (علیه السلام) شکايت بردم؛ امام (علیه السلام) دست به زير سجّاده برد و يک قطعه طلا به من داد. به بازار برده، آن را کشيدم؛ شانزده مثقال بود!»
عدم دلبستگي امام به دنيا، که نشانه ي زهد ايشان بود نيز بسيار بارز مي باشد. حسين مکاري مي گويد:
«در بغداد خدمت امام (علیه السلام) رسيدم. در آن موقع، امام (علیه السلام) در کاخ مأمون، مسکن داشت و در اطرافش غلامان و کنيزان بسيار و تشريفات زياد ديده مي شد. با خود گفتم امام جواد (علیه السلام) با وجود اين همه امکانات و تشريفات، ديگر به مدينه برنمي‌گردند! امام (علیه السلام) فرمودند: اي حسين! نان جو با نمک نيم کوب درحرم رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) براي من بهتر است از اين موقعيتي که مي بينى!»
امام (علیه السلام) مانند پدر بزرگوارشان به کار و تلاش و زراعت نيز مي پرداخت و در مدّتي که در مدينه بود به کارهاي کشاورزي و رسيدگي به باغستان‌ها و نخلستان‌ها، که به عنوان صدقه ي جاريه جدّ بزرگوارش امام موسي بن جعفر (علیه السلام) بود، مشغول مي گشت. خود امام جواد (علیه السلام) از جدش امام صادق (علیه السلام) روايت کرده است که: «مردي در بدست آوردن مال دنيا سعي زيادي مي کرد. حضرت به او فرمود:« اين مال را براي چه مي خواهى؟» عرض کرد:«براي آنکه به زن و بچّه ام غذاي لازم و نفقه ي واجب را بدهم و به خويشانم ببخشم. براي خدا به مکه بروم. به فقرا و بينوايان کمک کنم. دختران يتيم را شوهر دهم. مجالس مسجد و عظمت شما خاندان را به اميد اجر و ثوابي که پيامبر خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) وعده داده است، برپا کنم.» امام صادق فرمودند:« اينها همه، کار آخرت است؛ کار دنيا نيست؛ بايد بکوشي و همه ي اين کارها را در سايه ي کسب حلال انجام دهى.»
کار و تلاش براي تأمين معاش خانواده و انجام خيرات و مبرات، از نظر ايشان عبادت بود.
اين امام همام، در ناملايمات روزگار، صبر را پيشه ي خود مي ساخت و بردباري او برغضبش همواره چيره مي شد. نرمخويى، مدارا و صبر و تحمل، دستگيري از نيازمندان، تهيدستان و گرفتاران از خصايص اين امام بزرگوار به شمار مي رفت.
باطل در برابر حق
تلاشهاي مذبوحانه ي مأمون براي ضربه زدن به حضرت محمّد بن علي الجواد (علیه السلام) و لکّه‌دار کردن مقام امامت ايشان بسيار زياد بود؛ از جمله اين که، مأمون در اصل ازدواج دخترش «ام الفضل» با امام جواد (علیه السلام) اغراض خاصي را دنبال مي کرد. اين ازدواج، موقعيت مناسبي بود که بعضي از نقشه هايش را اجراء کند؛ مثلا در هنگام برنامه ي ازدواج، دستور داد صد کنيز جوان از زيباترين کنيزان را برگزينند و در دست هر يک جامي پر از جواهرات بدهند؛ تا هنگامي که امام جواد (علیه السلام) وارد مجلس عقد مي شوند، از آن حضرت استقبال کنند. امام محمّد تقي (علیه السلام) که از توطئه ي مأمون آگاه بود، بدون اعتنا به کنيزان وارد مجلس شد و در جايگاه خود نشست! و بدين ترتيب امام، يکي از نقشه هاي خائنانه ي مأمون را با دقّت در حريم هاي رفتارى، نقش برآب نمود.
موقعيت سياسى، نفوذ اجتماعي و فعاليتهاي گسترده امام جواد (علیه السلام) در زمان معتصم و دست اندرکاران حکومت او نيز تحمل ناپذير مي نمود؛ از اين رو معتصم درصدد کنترل امام (علیه السلام) برآمد و ايشان را به بغداد احضار کرد؛ تا او را تحت نظر خود داشته باشد و از گسترش نفوذ امام جلوگيري کند. امّا زماني که سياست کنترل را بي‌نتيجه ديد، درصدد اجراي طرح قتل امام (علیه السلام) برآمد. از اين رو، کسي را براي اجراي اين توطئه انتخاب کرد که يقين داشت به وسيله ي او، به هدف پليد خود مي رسد. آن شخص، مأمور و جاسوس ويژه ي دستگاه خلافت در درون خانه ي امام (علیه السلام)، يعني امّ الفضل دختر مأمون، بود! زيرا معتصم، نقطه ي ضعف امّ الفضل را مي دانست. امّ الفضل از ابتدا، از زندگي با آن حضرت ناراضي بود. زيرا زندگي اي که او به آن خو گرفته بود، با زندگي امام (علیه السلام) تناسبي نداشت. منشأ کينه و دشمني امّ الفضل نسبت به امام جواد (علیه السلام)، ازدواج امام (علیه السلام) با سمانه ي مغربيه - مادر امام هادي (علیه السلام)- و احترام و تجليل ايشان از او و برتري دادن او بر امّ الفضل و ديگري عقيم بودن امّ الفضل بود.
امّ الفضل، زهر دريافتي از معتصم را در انگور قرار داد و نزد امام جواد (علیه السلام) آورد و بدين ترتيب، آن حضرت را مسموم ساخت و به منظور پليد خود و معتصم جامه ي عمل پوشاند. هر چند او، پس از اينکه امام (علیه السلام) از آن انگورها خورد، به ظاهر پشيمان شد و شروع به گريه کرد.
امام (علیه السلام) درآخر ذيقعده سال 220ه. ق درحالي که فقط 25 سال از عمر پربرکتش مي گذشت، به شهادت رسيد. پيکر پاکش در کنار جدّش موسي بن جعفر (علیه السلام) در قبرستان قريش در بغداد به خاک سپرده شد که هم اکنون به «کاظمين» معروف است و زيارتگاه و کعبه ي آمال شيفتگان حق و دوستداران مکتب امامت و ولايت است.
درود خدا و فرشتگان و مؤمنان بر او و شيعيان خالصش باد.

نوشتن دیدگاه