اوّل: آن كه محلّ ضربت خوردن حضرت امير المؤمنين(عليه السلام)كه محراب آن بزرگوار است، حسب معروف متداول، نزديك باب كنده كه معروف است به باب آن جناب متّصل به منبر موجود است. و به ملاحظه كثرت بى احترامى كه از عموم عوام در آن جا مى شد، بعضى از علماى اعلام(قدس سرهم)بر آن شبّاكى ساخته و خلق از فيض نماز در آن محروم شده اند. ولكن مقام ديگرى است در صف همين محراب، در نزديك آخر ديوار قبلى به شكل محراب، و محتمل است محراب ضربت و محلّ به جا آوردن اعمال محراب سابق در اين جا باشد.
و علاّمه مجلسى(رحمه الله) در بحار نقل كرده از عالم كامل بارع امير شرف الدّين شولستانى مجاور نجف اشرف كه يكى از مشايخ كبار آن مرحوم است كه ايشان فرمودند در ضمن كلامى كه در تحقيق قبله مسجد كوفه كرده اند، كه در وسط ديوار مذكور يعنى ديوار قبلى، محراب بزرگى است كه عبادت در آن متروك است، و مشهور نيست به مقام امير المؤمنين(عليه السلام)و نه به محراب احدى از انبيا و ائمّه(عليهم السلام). و چون مسجد خراب شد و ستون ها كه در آن بود منهدم، و فرش اصلى مسجد كه از سنگ و خاك بود، مخفى شد.
وزير كبير ميرزا تقىّ الدّين محمّد(رحمه الله) اراده كرد كه مسجد را از كثافات كه در آن جا بود پاك كند و ديوار قبلى مسجد را بسازد، و خاك و سنگ كه در آن جا ريخته بود پاك كرد، و به فرش اصلى رسيد و آن را پاك و نظيف كرد و دو دكّه، در دو طرف شرقى و غربى ساخت، پس مكشوف شد كه محراب و در كه مشهورند به محراب و درِ منسوب به آن حضرت، متّصل به فرش اصلى نبودند، بلكه از آن مرتفع بودند قريب به دو ذراع، و محراب متروكى كه در وسط ديوار قبلى است متّصل و به فرش اصلى رسيده، و ظاهر شد درِ بزرگى در نزديكى محراب و از اوّل تا آخر ديوار قبلى ستون ها و سنگ ها بود. وزير امجد عمارت خود را بر آن بنا كرد و نزد آن محراب صفّه بزرگى بود به قدر دو صفّه در اطراف، و در آن جا اثر ستونى نبود و چون اين محراب بزرگ كهنه و كثيف شده بود، وزير امر كرد كه روى آن را بردارند تا آن را سفيد كنند چون آن كثافات را از روى آن برداشتند معلوم شد كه سه نوبت آن را سفيد كرده اند و آن را به سرخى رنگين كرده اند و در هر طبقه سفيدى بود با قرمزى مايل به طرف چپ محراب. پس امير در اين امر متحيّر و مرا احضار كرد و آن را به من نشان داد و با او جمع كثيرى بودند از علما و عقلا و اخيار و همه در اين امر حيران و متفكّر بودند. پس به خاطرم رسيد كه اين محراب همان محراب امير المؤمنين(عليه السلام)است كه نماز را در آن جا مى خواندند، چون به فرش اصلى مسجد رسيده، و به جهت بودنش در صفّه بزرگى كه در آن جا علماى اخيار در پشت سر امام(عليه السلام)جمع مى شدند. و هم چنين اين در، درِ منسوب به آن
حضرت است كه از آن جا، از خانه به مسجد تشريف مى آوردند چون متّصل است به فرش اصلى مسجد و چون ديوار كهنه و محراب در آن واقع شده و قبله آن موافق جهت شرعى نبود، يعنى مطابق نبود با خطى كه از جنوب دوازده درجه و كسرى منحرف باشد به سمت مغرب. حضرت در آن محراب مُتياسراً ] و با تمايل به چپ [ نماز مى خواندند و بعد از آن مسلمين آن را منحرف كردند و سفيدى و سرخى را به سمت چپ مايل كردند تا مردم بدانند كه آن جناب در آن محراب تياسر مى كرد و آن را با سرخى رنگين كردند تا بدانند كه آن جناب در آن جا شهيد شد، و تكرار سفيدى و سرخى به جهت تكرار اِندراس و كثافات است.
و چون مسجد خراب شد و ستون ها و سنگ ها منهدم شد، و فرش اصلى مستور شد و فرش جديدى حادث شد، بعضى از مردمان اين محراب صغير را احداث كردند، و اين درِ صغير نزديك به آن را باز كردند بر روى سطح آن، و شهرت دادند كه اين محراب و باب آن جناب است. و چون اين مطلب را بر وزير و حاضرين معروض داشتم همه تصديق كردند مرا، و قبول نمودند، و نمازهاى مقرّره معهوده كه بايست در نزد محراب آن حضرت كرد، در اين جا بجا آوردند. و دعاى مشهور كه بايد بعد از آن نماز خواند، در آن جا خواندند، و نماز را متياسراً كردند چنانچه در آن محراب ديدند و وزير امر كرد كه آن را زينت دهند زياده بر زينت ساير محراب ها و معمار در اين باب تساهل كرد، و در عراق حادث شد آنچه حادث شد، يعنى از فتنه و اغتشاش، و اين محراب به حال خود ماند مثل ساير محراب ها وَالسَّلام عَلى مَنْ اتّبع الهدى، انتهى.
فقير گويد كه: شيخ مرحوم علاّمه نورى  ـ طاب ثراه ـ  اين عبارت را به عينه از بحار نقل كرده در رساله سلامة المرصاد، و پس از آن گفته كه ظاهر اين مطلب را در كتاب توضيح المقال ديدم كه شرح اوست، يعنى ] شرح [ سيّد شولستانى(رحمه الله) بر اثنى عشريّة ] في الصلاة [ مرحوم صاحب معالم(رحمه الله). و نيز گفته كه مرحوم خلدآشيان حاجى ملاّ على طهرانى(رحمه الله) كه ازهد علماى عصر بود، اطمينان تام داشت كه اين محراب همان محراب ضربت است و در عبادت در آن جا به غايت مواظبت داشت، و حقير يك مرتبه يا دو مرتبه در خواب ديدم كه حضرت امير(عليه السلام)در آن جا نماز مى كرد. بلكه يك مرتبه ديدم كه حضرت مجتبى و سيّد الشّهدا(عليهما السلام) نيز با آن جناب نماز مى خوانند، و مرحوم مغفور مى فرمود: در اين محراب اصحاب يمين در صف جماعت زياد مى شوند به خلاف آن محراب، و البتّه اين مطلب را آن حضرت رعايت مى كردند. تمام شد كلام شيخ مرحوم ـ طاب ثراه ـ . به هرحال نهايت احتياط درآن است كه اعمال محراب را در هردوجا بكنند يا گاهى درآن وگاهى دراين.

نوشتن دیدگاه