إِنْ كانَتْ إِلّا صَيْحَةً واحِدَةً فَإِذا هُمْ خامِدُونَ

ترجمه :
29. نبود مگر يك صيحه پس بناگاه تمام آن‌ها خاموش شدند[1] .
 
تفسير :
]عدم مهلت و نزول آنى عذاب بر قوم حبيب نجار[
عذاب‌هايى كه بر اُمم سابقه نازل مى‌شد بسا به مقتضاى حكمت مدّتى طول مى‌كشيد، مثل قوم نوح كه مدّتى ساخت كشتى مى‌كرد تا آب از آسمان باريد و از زمين جوشيد تا آن‌ها هلاك شدند و مثل عاد كه مى‌فرمايد باد را (سَخَّرَها عَلَيْهِمْ سَبْعَ لَيالٍ وَ ثَمانِيَةَ أَيّامٍ حُسُوماً)[2]  و مثل ثمود (فَقالَ تَمَتَّعُوا فِى دارِكُمْ ثَلاثَةَ أَيّامٍ ذلِکَ وَعْدٌ غَيْرُ مَكْذُوبٍ)[3]  و مثل قوم لوط كه مى‌فرمايد: (إِنَّ مَوْعِدَهُمُ الصُّبْحُ  أَلَيْسَ الصُّبْحُ بِقَرِيبٍ)[4]  و غير اين‌ها، ولكن اين‌ها آنى مهلت نداشتند كه مى‌فرمايد: (إِنْ كانَتْ إِلّا صَيْحَةً واحِدَةً) كه گفتند: صيحه جبرئيل بود دم دروازه شهر[5] . (فَإِذا هُمْ خامِدُونَ) خمود خاموشى است، يك مرتبه خاموش شدند و كلمه «إذا»، بناگاه است، يعنى بدون مهلت؛ چنانچه قوم شعيب هم به صيحه هلاك شدند كه مى‌فرمايد: (وَ أَخَذَتِ الَّذِينَ ظَلَمُوا الصَّيْحَةُ فَأَصْبَحُوا فِى دِيارِهِمْ جاثِمِينَ)[6]  و تعجب ندارد كه تمام آن‌ها به يك صيحه هلاك شوند،  بلكه تمام آنچه در آسمان‌ها و زمين هستند به يك صيحه هلاك شوند، چنانچه مى‌فرمايد: (وَ نُفِخَ فِى الصُّورِ فَصَعِقَ مَنْ فِى السَّمواتِ وَ مَنْ فِى الاَْرْضِ إِلّا مَنْ شاءَ اللهُ ثُمَّ نُفِخَ فِيهِ أُخْرى فَإِذا هُمْ قِيامٌ يَنْظُرُونَ)[7]  و تمام اين‌ها در جنب قدرت حق   مساوى است ]و [به مجرّد اراده تحقق پيدا مى‌كند. از امر قيامت و حشر جميع خلايق مشكل‌تر در نظر ما چيزى نيست و مى‌فرمايد: (وَ ما أَمْرُ السّاعَةِ إِلّا كَلَمْحِ الْبَصَرِ أَوْ هُوَ أَقْرَبُ)[8] ، (وَ ما أَمْرُنا إِلّا واحِدَةٌ كَلَمْحٍ بِالْبَصَرِ)[9]  و مكرر بيان كرده‌ايم كه افعال الهى احتياج به مقدّمات زيادى ندارد، مثل افعال عباد نيست كه بايد اوّل تصوّر كند، سپس تصديق به فائده آن، پس عزم، سپس جزم، ثمّ حركت عضلات ]كه داراى[ پنج مقدّمه ]مى‌شود[ بلكه به مجرّد اراده كه علم به صلاح باشد، ايجاد مى‌فرمايد كه تعبير به مشيّت مى‌كنيم: «مَا شَاءَ اللهُ كانَ، وَ مَا لَمْ يَشَأْ لَمْ يَكُنْ»[10]  و از اين جهت گفتند: «خُلِقَتِ الأَشْيَاءُ بِالْمَشِيّةِ، و الْمَشِيَّةُ بِنَفْسُهَا»[11] .

[1] .  ترجمه ديگر: جز يك بانگ سهمناك نبود كه ناگاه همه بر جاى سرد شدند.
[2] .  كه خدا آن را هفت شب و هفت روز پياپى بر آنان بگماشت. سوره حاقّة: آيه 7.
[3] .  وصالح گفت: سه روز در خانه‌هايتان برخوردار شويد. اين وعده‌اى بى‌دروغ است. سورههود: آيه 65.
[4] .  وعده‌گاه آنان صبح است. مگر صبح نزديك نيست؟ همان: آيه 81.
[5] .  تفسير سمعانى: ج4، ص374 و مجمع البيان: ج8، ص659.
[6] .  و كسانى را كه ستم كرده بودند، فرياد مرگبار فرو گرفت، و در خانه‌هايشان از پا در آمدند.همان: آيه 94.
[7] .  و در صور دميده مى‌شود، پس هر كه در آسمان‌ها و هر كه در زمين است بيهوش درمى‌افتد، مگر كسى كه خدا بخواهد، سپس بار ديگر در آن دميده مى‌شود و بناگاه آنان بر پاايستاده مى‌نگرند. سوره زمر: آيه 68.
[8] .  و كار قيامت جز مانند يك چشم بر هم زدن يا نزديك‌تر از آن نيست. سوره نحل: آيه 77.
[9] .  و فرمان ما جز يك بار نيست آن هم چون چشم به هم زدنى. سوره قمر: آيه 50.
[10] .  هر چه خدا بخواهد ايجاد مى‌شود و هر چه نخواهد ايجاد نمى‌شود.
[11] .  خداوند هر چيز را با مشيت خود خلق كرد و مشيت را با خود مشيت آفريده است. كافى :ج1، ص110، ح4؛ التوحيد: ص143، ح19 و بحارالأنوار: ج4، ص145، ح20 (با اندكىتفاوت).