وَ ما أَنْزَلْنا عَلى قَوْمِهِ مِنْ بَعْدِهِ مِنْ جُنْدٍ مِنَ السَّماءِ وَ ما كُنّا مُنْزِلِينَ

ترجمه :
28. و ما نازل نكرديم بر قوم حبيب نجّار ـ رجلى كه از اقصى المدينه آمده ـ از بعد از او، يعنى بعد از كشتن او يا تكذيب او يا تكذيب رسل يا اذيت به آن‌ها، لشكرى از آسمان و نيستيم ما انزال كننده[1] .
 
تفسير :
]وجوه مختلف تفسير اين آيه[
اين آيه شريفه را چند نحو تفسير كردند: اينكه ملائكه را براى هلاك آن‌ها نفرستاديم و نمى‌فرستيم[2] . اينكه وحى از آسمان به توسّط ملائكه بر انبيا براى هدايت آن‌ها پس از كشتن حبيب نجّار و تكذيب انبيا نفرستاديم و نخواهيم فرستاد[3] . ملائكه را به جاى انبيا بر آن‌ها نفرستاديم و هرگز نمى‌فرستيم[4] .
توضيح كلام: اينكه خداوند به مقتضاى حكمت و لطف براى بندگانش، انبيا را ارسال مى‌فرمايد و دستورات به توسط ملائكه وحى مى‌فرستد و كتاب نازل مى‌كند تا اينكه حجّت بر آن‌ها تمام شود و راه عذر بر آن‌ها بسته شود، لكن پس از آنكه از قابليّت هدايت افتادند و قساوت و عناد ورزيدند و طغيان و سرپيچى كردند، آن‌ها را به خود وا مى‌گذارد تا هر چه بتوانند معصيت و نافرمانى كنند و بر عذاب خود بيفزايند، چنانچه مى‌فرمايد: (فَذَرْهُمْ يَخُوضُوا وَ يَلْعَبُوا حَتّى يُلاقُوا يَوْمَهُمُ الَّذِى يُوعَدُونَ)[5]  پس از آن، اگر در نسل آن‌ها مومنى پيدا مى‌شود عذاب بر آن‌ها نازل نمى‌كند و اگر پيدا نمى‌شود آن‌ها را به عذاب هلاك مى‌فرمايد و اين كفّار انطاكيه، قوم حبيب نجّار، حجّت از هر جهت بر آن‌ها تمام شد: سه پيغمبر بر آن‌ها فرستاده شد با معجزات باهرات و حبيب نجّار هم آنچه بايد بگويد گفت و مع ذلك ايمان نياوردند، مى‌فرمايد :
(وَ ما أَنْزَلْنا عَلى قَوْمِهِ مِنْ بَعْدِهِ مِنْ جُنْدٍ مِنَ السَّماءِ وَ ما كُنّا مُنْزِلِينَ) چون حجت تمام شد و ديگر قابل هدايت نيستند بايد به عذاب هلاك شوند كه گفتند جبرئيل بر در دروازه شهر صيحه زد يك مرتبه خاموش شدند[6]  و الله العالم، چنانچه در آيه بعد مى‌فرمايد :

[1] .  ترجمه ديگر: پس از شهادت وى هيچ سپاهى از آسمان بر قومش فرود نياورديم و پيشاز اين هم فرو فرستنده نبوديم.
[2] .  ر.ك: تفسير سمعانى: ج4، ص374 و مجمع البيان: ج8، ص659.
[3] .  ر.ك: تفسير مجاهد: ج2، ص534 و مجمع البيان: ج8، ص659.
[4] .  ر.ك: جامع البيان: ج10، ص438 و مجمع البيان: ج8، ص659.
[5] .  پس آنان را رها كن تا در ياوه‌گويى خود فرو روند و بازى كنند تا آن روزى را كه بدانوعده داده مى‌شوند، ديدار كنند. سوره زخرف: آيه 83 و معارج: آيه 42.
[6] .  ر.ك: تفسير سمعانى: ج4، ص374 و مجمع البيان: ج8، ص659.